وحید مژده

هرقدر به دور هفتم مذاکرات صلح نزدیک تر می شویم، به نظر می رسد که تحرکات مرتبط با این روند نیز کسب شدت می کند. زلمی خلیلزاد نمایندۀ خاص ایالات متحده در مورد افغانستان روز پنجشنبه ۲۰ جون در دوحه با هیئت مذاکراتی طالبان برهبری ملابرادر دیدار داشت. این دیدار بدنبال سفر هیئت طالبان به چین و ایران صورت گرفت. به نظر می رسد که بعد از سفرهای طالبان به چین و ایران، امریکا تلاش داشت تا هرچه زودتر با طالبان مذاکره صورت گیرد.

بعضی از منابع نزدیک به طالبان مدعی اند که در این نشست مسایل مربوط خروج نیروهای امریکایی از افغانستان و تشکیل حکومت موقت مورد بحث قرار گرفت. قرار است در نشست هفتم این مسایل نهایی گردیده و رسماً اعلام گردد. توافق شده تا در توافقنامه عنوان امارت اسلامی افغانستان ذکر نشود. دراین نشست قرار شد تا دور هفتم گفتگو ها امروز شنبه ۲۹ جون رسماً در دوحه آغاز گردد.

شایعاتی هم شنیده می شود که در دیدار اخیر طالبان با خلیلزاد یک معیاد زمانی ۱۳۵ روزه برای مذاکرات جامع بین الافغانی میان سیاسیون افغان و طالبان درنظر گرفته شده که در پایان این مدت باید حکومت موقت تشکیل گردد، مسایلی چون آتش بس و آزادی زندانیان شامل این دور از مذاکرات خواهد بود.

زلمی خلیلزاد بعد از دور ششم مذاکرات به کابل آمد و از ضرورت انتخابات سخن گفت اما به خواست های کاندیدا های ریاست جمهوری مبنی بر اینکه باید در افغانستان یک حکومت سرپرست تشکیل شده و زمینه برای یک انتخابات شفاف مساعد گردد توجهی نکرد. جان باس سفیر امریکا در کابل در یک مصاحبه فقط اشاره به پایان حکومت وحدت ملی داشت اما از آنجا که مذاکرات صلح در اولویت کار امریکا قرار دارد، فقط به همین اشاره اکتفا شد.

دلیل اینکه آغاز مذاکرات دور هفتم دچار معطلی گردید این بود که امریکا می خواست زمینه را برای اعلام خبر خروج نیروهایش از افغانستان مساعد سازد. خلیلزاد نیز در سفر به کابل سعی کرد تا با مقامات دولت افغانستان و شخصیت های سیاسی به مذاکره بپردازد و آن ها را در جریان تصمیم امریکا یعنی خروج نیروهایش از افغانستان قرار دهد.

به تاریخ ۲۵ جون پمپئو وزیر خارجۀ امریکا در یک سفر اعلام ناشده به کابل آمد و با رئیس جمهور غنی دیدار داشت. او به صراحت گفت که به زودی توافق برای خروج نیروهای امریکایی از افغانستان نهایی خواهد شد. دبیر کل ناتو هم در سخنانی در همین ارتباط گفت که ناتو هم منتظر توافق در این مورد است اما تاکید داشت که طالبان از راه جنگ به اهداف شان نخواهند رسید.

وقایع و جریانات این روزها شباهت بسیار به دورانی دارد که مذاکرات ژنو در مورد خروج نیروهای اتحاد شوروی از افغانستان برگزار گردیده بود و البته تفاوت هایی هم وجود دارد. در آن مذاکرات، شرایط بسیاری برای قطع جنگ در افغانستان درنظر گرفته شده بود که در توافقات ژنو منعکس گردید و نقش مهمی هم به سازمان ملل متحد برای تشکیل یک حکومت بی طرف در افغانستان داده شد. بنین سیوان نمایندۀ خاص سازمان ملل برای افغانستان این ماموریت را به عهده گرفت اما در نهایت با خروج نیروهای ارتش سرخ از افغانستان، آن توافقات به فراموشی سپرده شد.

حقیقت این بود که طرف های مذاکره کننده در ژنو فقط در صدد این بودند تا زمینۀ خروج آبرومندانۀ نیروهای اتحاد شوروی از افغانستان فراهم آید. رهبران مجاهدین که دراین مذاکرات شرکت نداشتند، باید مسوولیت تامین صلح و ثبات را بعد از سرنگونی رژیم نجیب به عهده می گرفتند اما با توجه به اختلافات عمیق میان آن ها، چنین کاری از آنان بعید بود.

در توافقات ژنو پیش‎بینی هایی برای قطع کمک به طرف‌ های جنگ و وضع محدویت ها بر هردو طرف در نظر گرفته شده بود اما زمانی که نیروهای اتحادشوروی خروج خود را از افغانستان آغاز کرد، کمک های نظامی به رژیم نجیب بیشتر شد. محموله های جدیدی از موشک های اسکاد و لونا و هلی کوپترهای پیشرفته بدسترس رژیم کابل قرار گرفت اما در مقابل، انفجار انبار سلاح های مجاهدین در اجری کیمپ که در آن سلاح های مدرنی چون استینگر و میلان هم از بین رفت، مجاهدین را در موقعیت ضعیف تری قرار داد.

به نظر می رسید که در آن زمان، به قدرت رسیدن مجاهدین در یک اتحاد مستحکم میان شان در برنامۀ بازیگران پشت پرده  نبود و به همین دلیل آن ها از احساس قدرت طلبی بعضی از رهبران مجاهدین به خوبی بهره بردند.

در آن زمان مذاکرات بین الافغانی فقط میان رهبران تنظیم های جهادی و گاهی هم میان اعضای شورای اجرائیۀ تنظیم ها صورت گرفت و مردم و حتی مجاهدین عادی نیز در این روند شریک نشدند. تفاوت امروز با آن زمان اینست که به مذاکرات بین الافغانی اهمیت زیاد داده شده و خواست های مردم عادی نیز دراین مذاکرات مجال مطرح شدن می یابد. هدف مذاکرات بین الافغانی بین سیاسیون افغان و طالبان نیز همین است تا از تکرار آن تجارب تلخ و خونین گذشته جلوگیری شود.

اگر قرار باشد میان امریکا و طالبان توافقی بر سر خروج نیروهای خارجی از افغانستان صورت گیرد و تدابیری برای به میان آمدن یک حکومت موقت روی دست گرفته شود، سرنوشت انتخابات ریاست جمهوری چه خواهد شد؟ آیا می توان پروسۀ صلح را با انتخابات یکجا به پیش خواهد برد؟ آیا پارلمان به کار خود ادامه خواهد داد؟

شکی نیست که اگر واقعا امریکا و طالبان به توافقی میان شان دست یابند، با امضای چنین توافق نامه، مرحلۀ جدیدی تحولات سیاسی در افغانستان آغاز خواهد شد که در شرایط فعلی تصورش نیز دشوار است. آرزوی همه مردم افغانستان اینست که مشکلات این دور، با بحث و تبادل نظر میان جهت های مختلف به شمول طالبان حل و فصل گردد. طالبان همانگونه که وعده داده اند، به فکر تصاحب قدرت به شکل انحصاری نباشند و همه جهت ها با روحیۀ همدیگر پذیری، با چالش های پیش‎رو با تدبیر و تعقل مقابله نمایند.

خروج نیروهای خارجی از افغانستان باید واقعا ارمغان آور صلح و ثبات در افغانستان باشد و پیروزی صلح بر جنگ را باید در فضای صلح جشن گرفت. تجربۀ بیش از چهار دهه جنگ این درس را به ما آموخته که جنگ های ذات البینی برای هیچ جهتی پیروزی به ارمغان نخواهد آورد.