وحید مژده

۲۹ جون ۲۰۱۹ دور هفتم مذاکرات صلح میان طالبان و نماینده‎گان امریکا به ریاست زلمی خلیلزاد در دوحه آغاز شد. هردو طرف – هم امریکا و هم طالبان- این مذاکرات را مهم و برای آیندۀ افغانستان سرنوشت ساز خواندند. قبل از دور هفتم مذاکرات میان طالبان و امریکا، زمانی که نماینده‎گان سیاسی طالبان از سفر به کشور های چین و ایران به قطر باز گشتند، خلیلزاد به دوحه رفت و با مقامات سیاسی طالبان به صورت غیر رسمی مذاکره نمود. دراین دیدار غیر رسمی، خلیلزاد به طالبان اطمینان داد که مشکل افغانستان از نظر امریکا کاملاً حل شده و آن ها حاضر اند در دور هفتم مذاکرات، قرارداد صلح را امضا نموده و مشکل خود را با طالبان حل کنند.

طالبان بار دیگر به خاطر تلفات ملکی ناشی از عملیات نیروهای افغان و امریکایی به خلیلزاد هشدار دادند و گفتند که اگر این گونه حملات ادامه یابد، آن ها نمی توانند نظامیان خود را قانع بسازند که مذاکرات صلح به نفع صلح و ثبات در افغانستان است. هرچند خلیل زاد به طالبان اطمینان داد که جلو این کار ها گرفته خواهد شد اما بعداً سخنانی از زبان خلیلزاد و بعضی از مقامات امریکایی شنیده شد که موجب گردید تا طالبان عکس العمل نظامی نشان دهند. همزمان با آغاز مذاکرات، طالبان در ولسوالی نهرین ولایت بغلان در یک حمله جان بیش از ۲۰ تن از نیروهای خیزش مردمی جانبدار دولت را گرفتند.

قبلا طالبان به خلیلزاد گفته بودند    که آن ها به هیچ قیمتی حضور نیروهای امریکایی را بیش از یکسال بعد از امضای قرارداد نخواهند پذیرفت و تاکید کردند که این تصمیم مجاهدین ماست که به ما ابلاغ کرده اند. سخن رئیس جمهور ترامپ که گفت با خروج از افغانستان، یک نیروی قدرتمند استخباراتی را در این کشور باقی خواهد گذاشت، موجب خشم طالبان گردید و آن ها این سخن ترامپ را آسیب به پروسۀ صلح دانستند.

دو روز بعد از آغاز مذاکرات دور هفتم، طالبان انفجار بزرگی را در کابل و چند روز بعد در غزنی انجام دادند. به این ترتیب آن ها به امریکایی ها نشان دادند که نظامیان شان از وضع راضی نیستند. اما امریکایی ها برای اقناع ذهنیت ها هم در کابل و هم در واشنگتن نیاز به زمینه سازی داشتند. سفیر امریکا به مناسبت ۲۴۳مین سالروز استقلال امریکا در محفلی در سفارت این کشور در کابل سخنانی بر زبان آورد که نشان از تغییر سیاست امریکا در مورد افغانستان داشت. وی گفت، مشکلی که مردم افغانستان را از همدیگر جدا کرده است، به کمک امریکا، کشورهای دوست و جامعۀ جهانی قابل حل نیست. این مشکل باید با تفاهم میان خود افغان ها حل گردد.

وی گفت که ما انتخابات شفاف ریاست جمهوری را در افغانستان تضمین کرده نمی توانیم و این کار به خود افغان ها مربوط است. حالا خود شما تصمیم بگیرید که چگونه خود را برای حل مشکل افغانستان آماده می سازید و طالبان چگونه با شما توافق می کنند که این جنگ به پایان برسد.

وی گفت که شما در چند ماه آینده موضوعاتی چون حل سیاسی مسئلۀ افغانستان و انتخابات ریاست جمهوری را در پیش دارید. اما وی در ضمن به یک مسئلۀ دیگر نیز اشاره کرد که نمی توانست ناشی از اشتباه لفظی باشد. وی گفت مردم افغانستان رهبر خود راSelect  خواهند کرد. بکارگیری واژۀ Select‎ که به معنی برگزیدن از راه غیر انتخابات است، به این معناست که در افغانستان انتخابات ریاست جمهوری برگزار نخواهد شد.

در یک تحول دیگر، به تاریخ ۷ و ۸ جولای به دعوت وزارت خارجۀ آلمان و قطر، نشست بین الافغانی با شرکت بیش از ۶۰ تن از افغان ها در دوحه پایتخت قطر برگزار گردید. زلمی خلیلزاد نیز دراین نشست شرکت داشت. هیئت طالبان دراین نشست را شیرمحمد عباس استانکزی ریاست می کرد و ملابرادر در آن شرکت نداشت.

اگر به گذشته برگردیم، در سال ۲۰۰۱ نیز قطر علاقمند بود تا نشست میان افغان ها در قطر دایر گردد اما از آنجا که قطر می خواست طالبان نیز در آن نشست شرکت کنند، امریکا ترجیح داد این نشست در بُن آلمان برگزار گردد.

وقتی در سال ۲۰۱۰ مشخص شد که کنفرانس بُن اول به دلیل عدم دعوت از طالبان، افغانستان را به راه غلط برده و امریکا را دراین کشور درگیر جنگی به بُن‎بست رسیده ساخته است، بار دیگر آلمان تلاش کرد تا میان امریکا و طالبان وساطت نماید. تلاش های امریکا برای اینکه طالبان را در برابر امتیاز های وسوسه برانگیز ترغیب به پیوستن به حکومت افغانستان نماید به جایی نرسید و در نتیجه امریکا و متحدینش تعداد نیروهای شان را در افغانستان به ۱۵۰هزار افزایش دادند تا بُن‎بست جنگ را بشکنند اما به این کار توفیق نیافتند.

خلیلزاد اجندای دور هفتم مذاکرات را خروج نیروهای خارجی از افغانستان، تضمین عدم استفاده از خاک افغانستان توسط گروه های دهشت افگن، آتش بس و مذاکرات بین الافغانی عنوان کرد. برای اینکه در جریان مذاکرات دور هفتم، با افغان ها نیز مشورت گردد، مذاکرات صلح برای دو روز به تعویق انداخته شد تا مذاکرات بین الافغانی در قطر صورت گیرد.

نشست بین الافغانی دو روزه در قطر به صدور قطعنامۀ هشت ماده‎ای به کار خود پایان داد که در آن از طرفین درگیر جنگ تقاضا شده بود تا تلاش نمایند کشتار غیرنظامیان در جنگ را تا صفر کاهش دهند. در عین حال از طرفین تقاضا به عمل آمد تا از میزان خشونت ها بکاهند.

عده ای از کسانی که از کابل به این نشست دعوت شده بودند روی دو نکته تاکید داشتند؛ خروج مسئولانۀ نیروهای خارجی از افغانستان و حفظ ساختار نظام یعنی جمهوریت. طالبان تاکید بر نظام اسلامی داشتند که نزدیک بود این اختلاف مانع از صدور قطعنامه گردد اما با دخالت خلیلزاد این مشکل حل شد.

هرچند فیصله های این نشست الزامیت اجرائی ندارد اما از آنجا که خواست امریکا در آن مضمر بود و به خصوص که شخص خلیلزاد دراین جریان دخالت مستقیم داشت، نشان از یک تحول بزرگ دارد. امریکایی ها با بردن جمعی از افراد وابسته به نهاد های جامعۀ مدنی، فعالان حقوق زن و نیز افرادی از مقامات دولتی، خواستند به جهانیان وانمود سازند که میان طالبان و مردمانی که تا اکنون نگران به قدرت رسیدن طالبان بودند، تفاهم ایجاد شده است.

خلیلزاد دراین نشست گفت که امریکا قصد خروج نظامی از افغانستان را دارد اما نمی خواهد رابطۀ خود را با این کشور قطع نماید. امریکا به همکاری های اقتصادی و کمک به نیروهای نظامی افغانستان ادامه خواهد داد. این سخنان تاحدی برای دادن اطمینان به کسانی ابراز شد که در طول ۱۸سال گذشته از حضور نیروهای امریکایی در افغانستان حمایت کرده بودند اما مشخص است که با خروج نیروهای نظامی خارجی، هر تحولی در افغانستان باید بدست خود افغان ها شکل گیرد و این کار ساده و آسان نیست.