شماری از آگاهان سیاسی نقش رهبر جهاد، مقاومت و شهید صلح کشور استاد برهان الدین‎ربانی را در تحولات چهار دهه اخیر ارزنده ارزیابی می کنند. به باور آنان، استاد شهید به خوبی از سیاست‎های روز آگاهی داشت و راه‎حل بسیاری از مشکلات موجود در کشور را می‎دانست.

شماری از آگاهان سیاسی با تاکید بر این که شهید استاد ربانی جنگ را راه حل نمی دانست و همواره بر مذاکره در راه حل اختلافات تاکید می کرد می گویند که استاد شهید از زمان آغاز جهاد بر ضد رژیم کمونیستی همواره یک مرد صلح‎جو و عدالت طلب بود. قاضی عبدالرحیم رهین عضو مجلس نمایندگان و آگاه سیاسی می گوید که استاد از جنگ و خون ریزی نفرت داشت و راه حل مشکلات افغانستان را از طریق گفتگو خواهان بود.

تاریخ افغانستان شاهد است که هیچ زمامداری به شکل مسالمت آمیز از قدرت سیاسی افغانستان کنار نرفته است. اما استاد شهید به تاریخ افغانستان نوشت که قدرت را برای مردم می خواهد. رهبر جهاد و مقاومت مردم افغانستان، قدرت سیاسی را نه برای جنگ؛ بل برای تأمین صلح می خواست. محمدالله ناقد اگاه سیاسی می گوید که استاد شهید با این کارنامه در صفحه تاریخ به عنوان رهبر صلح طلب به ثبت رسیده است.

استاد شهید بعد از واگذاری قدرت سیاسی به شکل مسالمت آمیز برای تأمین صلح و ثبات در کشور تلاش کرد. اگاهان سیاسی از تلاش های صلح طلبانه استاد شهید در راه چگونگی تامین صلح در افغانستان ستایش می کنند.

شهید استاد برهان الدین ربانی در آخرین سخنرانی اش در نشست کشورهای اسلامی در تهران، جهان اسلام را به صلح و همدیگر پذیری فرا خواند و از سران کشورهای اسلامی خواست که علیه پدیده تروریزم و خشونت تلاش مشترک کنند.