امروز نخستین جمهوری افغانستان ۵۰ ساله شد. نیم قرن پیش در همین روز با یک کودتای نظامی سلسله نظام سلطنتی در افغانستان برای همیشه پایان یافت.

محمد ظاهر، آخرین شاه افغانستان در یک سفر رسمی در ایتالیا بود که محمد داوود، پسر کاکای او این کودتای بدون خون‌ریزی را سازمان داد و قدرت را به‌دست گرفت. صبح‌گاه ۲۶ سرطان سال ۱۳۵۲ رادیو کابل نشرات عادی خود را قطع نموده به‌نشر مارش‌های نظامی پرداخت و مردم را به‌شنیدن سخنرانی محمد داود خان دعوت کرد. محمد داوود در این سخنرانی، دموکراسی در نظام شاهی را یک سیستم طبقاتی فاسد خواند و جمهوریت را موافق با روحیه حقیقی اسلام عنوان کرد.

در سال‌های اول جمهوریت با سرعت روی پلان‌‌های انکشافی پنج ساله کار شد. حتی پروژه‌های بزرگ مانند بند سلما، کمال خان و دیگر پروژه‌ها که در سال‌‌های اخیر تکمیل شد در آن‌زمان طراحی گردید. بااین همه، بسیاری‌ها به این باورند که کودتای ۲۶ سرطان سرآغاز بی‌ثباتی‌های پنج دهه‌ای در افغانستان شد و فرهنگ کودتا و جنگ را در کشور مشروعیت بخشید.

هرچند محمد داوود با کودتای سپید و بدون خون‌ریزی به‌قدرت رسید، اما راهی را که او برای رسیدن قدرت برگزید، الگوی شد برای کودتاهای دیگری که همراه با کشت‌و‌خون بود. نخستین قربانی این فرهنگ خود وی بود که با ۱۷ تن از اعضای خانواده‌اش در هفت ثور ۱۳۵۷ کشته شد.

قابل یاددهانی است که محمد داوود با نفوذی که در میان نیروهای امنیتی و چپ گراها داشت بر سکوی قدرت نشست؛ اما در اواخر زمام‌داری‌اش از مسکو و چپی‌ها فاصله گرفت و در صدد نابودی آنها برامد که این اقدام باعث شد حزب دموکراتیک خلق در کودتای در هفتم ثور به فرمان‌روایی پنج ساله‌ای وی پایان دهد.