وحید مژده

رئیس جمهور غنی چندی قبل از طالبان تقاضا نمود تا به پروسۀ انتخابات بپیوندند. این پیشنهاد رئیس جمهور بعد از آن صورت گرفت که طالبان پیشنهاد وی برای پیوستن بی قیدوشرط به پروسۀ صلح را نادیده گرفتند.

در شرایط فعلی نگرانی حکومت افغانستان و همکاران بین المللی‎اش از ناامنی‎ها در افغانستان بیشتر بر انتخابات پیوند دارد به خصوص که انتخابات آینده تنها برای ولسی‎جرگه صورت نمی گیرد، بلکه باید نماینده‎گان شورای ولسوالی‎ها نیز در این انتخابات برگزیده شوند.

طالبان خواست اشرف غنی برای شرکت در انتخابات را رد کردند و از مردم نیز خواستند تا در انتخابات شرکت نکنند.

وقتی رئیس جمهور از طالبان می خواهد تا در انتخابات شرکت کنند به این معناست که او باور دارد که طالبان انتخابات را به عنوان یک راه حل برای مشکل افغانستان می پذیرند. آیا واقعا چنین است؟

در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۴ نیز طالبان از مردم خواستند تا از مراکز رای دهی دور باشند و در انتخابات شرکت نکنند اما در عمل مشکل زیادی خلق نکردند. در آن زمان شبکۀ تلویزیونی الجزیره  از والی طالبان در ولایت هلمند پرسید که چرا طالبان به صورت جدی مانع شرکت مردم در انتخابات نشدند. وی در جواب گفت که انتخابات برای ما اهمیتی ندارد و به همین دلیل مانع شرکت مردم نشدیم.

در آن زمان شایعاتی بگوش می رسید که طالبان در بعضی از مناطق کارت رای دهی دریافت کرده اند و شاید این تصمیم را برای دادن رای به یک کاندیدای خاص گرفته باشند اما باورها بیشتر این بود که جنگجویان طالب برای رفتن به مناطق تحت کنترول دولت نیاز به یک سند معتبر دارند تا نشان دهند که مخالف   دولت نیستند و کارت رای دهی می تواند سندی در این رابطه باشد.

در دور دوم انتخابات سال ۲۰۱۴ موضع نرم طالبان بسیار سوال برانگیز بود و این سوال را به میان آورد که آیا طالبان تغییر کرده اند و اکنون به انتخابات به عنوان یک راه حل برای مشکل افغانستان می نگرند؟

طوری که بعداً افشا شد، اشرف غنی احمدزی کاندیدای آن زمان ریاست جمهوری با یکی از مقامات سابق طالبان که اکنون در کابل زنده گی می کند ملاقاتی با بعضی از مقامات طالبان در شارجه داشت و به آنان اطمینان داد، درصورتی که در انتخابات پیروز شود، رسیدن به صلح با طالبان را در صدر اولویت های کاری خود قرار خواهد داد.

طالبان که تلاش های مخفیانۀ شان برای تفاهم با رهبران جبهۀ متحد به شکست مواجه شده بود، به این نتیجه رسیده بودند که غیرپشتون ها خواهان تفاهم با طالبان نیستند. درعین حال طالبان به این باور بودند که برعکس حامدکرزی که با امریکا روابط زیاد دوستانه نداشت، اشرف غنی رابطۀ نزدیک با امریکایی ها دارد و این نزدیکی می تواند موجب شود تا وی از امریکا بخواهد تا تاریخ خروج کامل نیروهایش را از افغانستان را اعلام نماید و به این ترتیب شرط مهم طالبان برای مذکره با دولت نیز تحقق یابد. اما این امید طالبان زمانی نقش برآب شد که اشرف غنی فردای پیروزی در انتخابات، قرارداد امنیتی با امریکا را امضا کرد.

آیا طالبان در آن زمان فریب اشرف غنی را خوردند؟ به نظر می رسد که بی اعتنایی رهبران جبهۀ شمال به طالبان و سخنان تند آنان به آدرس طالبان بیش از هر چیزی در این تصمیم طالبان نقش داشت.

اما موقف امروز طالبان از سال ۲۰۱۴ متفاوت است. آن ها برعکس آن زمان، اکنون مناطق وسیع تری از افغانستان را تحت کنترول خود دارند، نیروهای خارجی سخن از طرح های جدید برای تامین امنیت در افغانستان در سال جاری می زنند. سربازان جدید از نیروی دریایی امریکا به افغانستان آمده اند و قرار است تا نیروهای افغان را در جنگ با طالبان یاری دهند. نیروهای هوایی تقویت شده و به گفتۀ مقامات نظامی افغان، عملیات تصفیوی در مناطق ناامن در حال گسترش است اما با وجود این تمهیدات، مردم با توجه به انتخابات پر تقلب سال ۲۰۱۴ و نتیجۀ آن، حتی برای حضور در مراکز ثبت نام نیز تردید دارند.

کمیسیون مستقل انتخابات پروسۀ ثبت نام رای دهنده گان را از ۲۵ حمل آغاز نمود که قرار است تا ۲۲ جوزای امسال در سه مرحله به پایان برسد. طوری که مرحلۀ اول در مرکز ولایات، مرحلۀ دوم در ولسوالی ها و مرحلۀ سوم در روستا ها صورت گیرد. گفته شده که این روند باید در هفتۀ اخیر ماه جوزا به پایان برسد اما با توجه به موانع و چالش های متعدد، امکان تمدید این روند بدور از احتمال نیست.

برای ثبت نام رای دهنده گان در سراسر افغانستان بیش از ۱۵۰۰ محل ثبت نام گشایش یافته که بیش از ۳۸۰ این مراکز مربوط ولایت کابل است. تعداد واجدین شرایط رای دهی در سراسر افغانستان حدود ده میلیون نفر تخمین شده که با استناد به تذکره های دست داشته،  ثبت نام می نمایند و از واجدین شرایط رای دهی که فاقد تذکرۀ تابعیت اند و یا تذکره های شان مندرس شده است خواسته شده تا تذکره اخذ بدارند.

اختلاف بر سر تذکرۀ الکترونیکی در طول سال های گذشته با وجود وعده هایی که داده شد لاینحل باقی ماند و با توجه به امکان تقلب در تذکره های کاغذی، شفافیت این پروسه از این جهت نیز زیر سوال است.  

آنچه که از همین آغاز کار توجه رسانه های داخلی و بین المللی را به خود معطوف داشته، عدم علاقمندی مردم افغانستان به این پروسه است. در طول چهار روز در سراسر افغانستان فقط ۱۸ هزار نفر ثبت نام کرده بودند که آمار بسیار تکان دهنده را به نمایش گذاشت. یعنی در هر مرکز ثبت نام دراین مدت فقط ۱۲ نفر ثبت نام کردند که بیشترین ثبت نام کننده ها هم از قوم هزاره بوده اند.

مقامات دولتی و سیاستمداران کشور با حضور در مراکز ثبت نام و در حضور رسانه ها سعی دارند تا مردم را به سهم گیری در این پروسه تشویق نمایند. آن ها تلاش دارند تا به مردم بفهمانند که انتخابات بدیل دیگری ندارد اما مردم تجربۀ سال ۲۰۱۴ را دارند که بدیل انتخابات حکومت وحدت ملی شد.

عده ای دلیل این عدم علاقمندی مردم را ضعف اطلاع رسانی به مردم ارزیابی می کنند که در حقیقت کم ارج نهادن به فهم و درک سیاسی مردم است. بسیاری از مردم به این باور اند که رای آن ها چیزی را تغییر نخواهد داد و کسانی که خارجی ها خواسته باشند، برندۀ انتخابات خواهند شد.

غیر از این احساس منفی در میان مردم که می تواند مشروعیت انتخابات را بشدت زیر سوال ببرد، چالش های امنیتی مشکل دیگری فراراه انتخابات است. رئیس جمهور غنی از چند ماه بدینسو تلاش داشت تا با طالبان رابطۀ بهتر برقرار نماید و چالش های امنیتی از جانب آن ها در پروسۀ انتخابات را کاهش دهد. او چند ماه قبل هیئتی را به قطر فرستاد و برای نشان دادن حسن نیت، دستور داد تا برای ۵ تن از طالبان که در قطر ساکن اند، پاسپورت صادر شود.

قدم دیگر رئیس جمهور غنی در نشست پروسۀ کابل دیده شد که در آن وی به طالبان پیشنهاد صلح بی پیش شرط داد که با بی اعتنایی طالبان مواجه شد. رئیس جمهور با پاکستان نیز در تماس شد و سعی کرد تا روابط پرتنش میان دو کشور را بهتر سازد. در آخرین تلاش، وی به طالبان پیشنهاد شرکت در انتخابات را داد که این هم رد شد.

در مراکز رای دهی روی تذکره یک برچسب چسپانیده می شود تا از ثبت نام دوبارۀ ثبت نام شده جلوگیری گردد اما این برچسب برای مردم مشکل آفرین شده است زیرا مخالفین مسلح دولت از روی این برچسب می توانند کسی را که آماده گی برای ردی دهی وارد و یا رای داده است تشخیص دهند.

از جانب دیگر خبرهایی از قول قوماندان عبدالرازق فرماندۀ پولیس قندهار به نشر رسیده که گفته است به عرایض کسانی که تذکرۀ شان برچسب نداشته و کارت رای دهی دریافت نکرده باشند، در ادارات ولایت قندهار رسیده گی صورت نمی گیرد. به این ترتیب می بینیم که این مردم اند که از هردو طرف زیر فشار قرار دارند.

برخلاف انتخابات سال ۲۰۱۴ که ساحۀ نفوذ طالبان در کشور کمتر بود، قرار است انتخابات فعلی در شرایطی صورت گیرد که دامنۀ نا امنی ها به شمال کشور نیز گسترده شده است. از جانب دیگر اکنون تنها طالبان نیستند که در این میدان در برابر انتخابات ایستاده اند؛ داعش چالش دیگری است که می تواند موجب نگرانی مردم از شرکت در انتخابات گردد.

نیروهای خارجی وعده داده اند که تا زمان انتخابات، طالبان را طوری تحت فشار قرار دهند که مجبور به ترک خصومت و جنگ گردیده و حاضر به صلح با حکومت افغانستان گردند. جالب است که جنرال نیکلسن شکست طالبان را نابودی آن ها در میدان جنگ نمی داند، بلکه اکنون تعریف وی از شکست طالبان، مجبور شدن آن ها به پیوستن به پروسۀ صلح است.

آیا چنین تعریفی از شکست به این معنی نیست که طالبان باید به جنگ ادامه دهند؟ زیرا اگر آن ها بخواهند با دولت به مذاکره بپردازند، به این معنی خواهد بود که شکست خورده اند. چیزی که در شرایط فعلی طالبان هرگز حاضر به قبول آن نیستند.