دلاور نسیمی

سیّد قطب دانشمند شهیر و پرآوازۀ جهان عرب، از نخستین بیدارگران امّت اسلامی، به قول دکتور خُرم‌دل که او »شهید عقیدۀ اسلامی و مقاصد انسانی« است. در سال ١٩٠۶م، در یکی از روستاهای استان اسیوط مصر، چشم جهان گشود‌. پدرش قطب، برادرش‌ محمّد و خواهرش حمیده و آمینه، هرکدام پس از نام خویش، پسوند قطب را با خود دارند. چنانکه سیّد قطب و محمّد قطب سرِ زبان‌هاست.

سیّد شهید، دروس ابتدایی را در زادگاه خود به پایان رسانید و ضمناً از پدر بزرگوارش قرآن و آداب دینی را می‌آموخت؛ به سن۱۰ سالگی نارسیده، حافظ قرآن شد. بعد از پایان دروس دورۀ  متوسطه‌اش در قاهره وارد دانشکدۀ «‌دارالعلوم‌» شد که موفق به اخذ اسناد لیسانس در رشتۀ زبان و ادبیات عربی گردید. در این هنگام داغ فراق پدر به او نصیب شد. سپس ناچار بار مسئولیت خانواده متوجه او گردید؛ زیرا که برادرش محمّد قطب از او کوچک‌تر بود. از روی ناگزیری اعضای خانواده‌اش را به قاهره طلب کرد و در سال١٩۴٠م، مادرش نیز دعای اجل را لبیک گفت. از اینکه او با غم و اندوه مواجه شد‌. احساس کمبودی و فقر را نیز می‌کرد. با اسناد دست‌داشته‌اش، در سِمت بازرسی «وزارت تعلیم و تربیت» به‌کار پرداخت، سپس از این سمت استعفا داد. می‌خواست وقت خود را نظر به همان استعداد و توانمندی‌های که داشت. صرف تحقیق، پژوهش و نگارش‌کـند. او همواره اسپ قلم را در میدان شناخت اسلام و خدمت به جامعۀ انسانی جهانی تاخت و شمع وجودش را در راه کسب رضایت الله فدا نمود. با این وضع، کمی هم نگذشته بود که در ردیف نویسندگان سرشناس مصر، نوشته‌ها، تحقیقات و پژوهش‌های علمی‌اش قرار گرفت. در سـال ١٩۴٨م، با نوشتن‌کتاب ارزشمند و مشهورش «العداله الإجتماعیۀ فی الإسلام» که ترجمۀ فارسی آن (عدالت اجتماعی در اسلام) است. مثل گذشته توجه همگان را بیشتر از قبل، به نبشته‌ها و تحقیقاتش جلب ساخت. او توانست با این امر مهم و بزرگ ایدیولوژی پربار و سازندۀ اسلامی را در میان توده‌های از مردم زنده نگه دارد.

در سال ١٩۴٩م، به امریکا سفر کرد و دو سال و نیم در واشنگتن و کالیفورنیا به انجام مطالعه و بررسی روش‌های تعلیم و تربیت پرداخت و با جامعۀ فاسد و مظاهر فریبنده و گمراه‌ساز تمدّن غرب از نزدیک آشنا شد. بعد از بازگشت به مصر برضد آن به مُبارَزَه برخاست‌. اثری‌که در مورد «امریکا الّتی رأیت» (امریکای که من دیدم) نمونۀ آن است.

از سال ١٩۵١م، به بعد، بعد از رحلت امام حسن‌البنّا که در امریکا بسر می‌برد. با خبر درگذشت امام شهید، حالت دیگری به او رخ داد، بعد از آمدن به مصر، به حرکت اخوان المسلمین پیوست. و فعّالانه در پیش‌برد اهداف این حرکت تلاش‌های بی‌دریغی را به خرچ داد. مدّتی هم ریاست شورای نویسندگان نهضت بیدارگر اخوان المسلمین را به دوش داشت و در این مسیر به نوشتن ‌کتاب‌های فراوانی همّت‌ گماشت‌.

از سال ١٩۵٣م، به بعد علاوه بر نگارش کتاب‌ها و مقالات مفید و محققانه‌، نوشتن تفسیری را به‌نام «‌فی ظلال‌القرآن‌» آغاز کرد و در سال ١٩۶۴م، آن را به پایان رساند. سیّد در سال ١٩۵۴م، زندانی شد و بعد از سپری‌شدن ده سال در زندان‌، عبدالسّلام عارف رئـیس جمهور وقت عراق، هنگام سفر به قاهره، در سال ١٩۶۴م، عفو وی را از جمال عبدالناصر درخواست کرد. سپس سیّد شهید آزاد گردید. در سال ١٩۶۵م، کتابی را به نام «‌معالم فی‌الطریق‌» که ترجمۀ فارسی آن (نشانه‌های راه) می‌باشد نوشت‌. بعد از آن، با جرم اینکه به قلم انجام داده‌است. دو باره به زندان افتاد و سرانجام، یوم یک‌شنبه/ ۲۲/ ۸ / ۱۹۹۶ حکم اعدام سیّد شهید، از سوی دادگاه عالی نظامی صادر گردید. با این خبر‌، سران مسلمان، شخصیت‌ها و احزاب مـتعدد کشـورهای اسلامی و جمعیت‌های آزادی‌خواه دیگری دنیا، تظاهراتی به راه انداختند و با ارسال تلگراف‌ها و پخش نوشته‌ها، صد‌ای اعتراض و ابراز انزجار خویش را به گوش جـهانیان رسـانیدند و آزادی وی را درخواست کردند.

امّا با وجود این همه خواست‌ها، چنانکه مصر امروز دارد، سحرگاه روز ۲۲/ ۸ / ۱۹۶۶م، با صادر نمودن، حکـم ظـالمانه و اجرای آن، سیّد قطب و چندی از یـارانش را به جرم حق‌گویی و حق‌طلبی و عدالت‌خواهی بدار آویختند.

روح همه مبارزان دعوت‌گر شاد و یادشان جاویدان باد.!

از اینکه استعمار و مزدوران‌شان، از جسد مردۀ آزادگان می‌ترسند، خواستند جسد مطهرش را پنهانی بدارند، او را در یکی از مقابر قاهره به‌خاک سپردند.

این آزادمردِ تاریخ امّت اسلامی‌که۶۰ سال عمر داشت. بخشی از عمر عزیزش را در خواندن و بخش دیگرش را در نوشتن و با بخش دیگری از عمرش با دعوت‌فراگیر جهانی اخوان‌المسملین همراه شد که در پایان آفتاب زندگی‌اش، با نوشتن و بیدارگری غروب کرد؛ ولی خورشید زندگی او، چنان که خداوند می‌فرماید: ترجمه ( او در نزد خدا زنده است، رزق و روزی می‌خورند) و در میان مردم و اجتماع هم، همیشه فروزان و تابان است و هر روز بیش از پـیش، احساس و نیروی عشق به الله را در دل آزادی‌خواهان مسلمان برافروخته می‌سازد، صف مُبارَزَه با بی‌دینان چپاول‌گر، استعمارگران و ستم‌پیشه را مشخص می‌نماید و آثار جاویدانش چنان شُور و احساس زنده، به جوانـان آزادی‌خواه می‌دهد که تا رستاخیز پرچم مُبارَزۀ حق علیه باطل را از دست نخواهند افکند، بل حماسه‌ها می‌آفرینند و آتش‌ افروخته شدۀ دشمنانِ انسانیّت را به جان خودشان خواهند افروخت.

از اینکه استاد سیّد قطب، مؤفق به ازدواج نشد. فرزندی از او نیست، جز زاده گان اندیشه‌، فکر و آثارش‌ که به زبان های مختلف ترجمه شده و در دسترس اکثریت قرار دارد. استاد سیّد قطب شهید، آثار و نوشته‌های فراوانی دارند. از همین‌رو در جهان باوجود اینکه دشمنان زیادی داشتند؛ ولی بازهم درجهان از یک محبوبیت خاصی برخوردارند. در سال ۲۰۰۸م، یک مؤسسۀ یهودی به‌نام (No Action for Islam) در تحقیقی‌که دارد، اعلام داشته است. ده درصد کسانی‌که از سال ۱۹۶۶م، به این‌طرف، در قارۀ اروپا و امریکا به دنیا آمده‌اند، چه پسر و چه دختر، چه مسلمان و چه غیرمسلمان، نام‌ها و یا تخلص‌های شان را «سیّد قطب» گذاشته‌اند.

اکنون که پنجاه سال از شهادتش می‌گذرد، هنوز هم در دل‌ها جای دارد و نامش ورد زبان پیر و جوان، مرد و زن، مسلمان و غیرمسلمان می‌باشد. چنان‌که معلوم است، سیّد قطب شهید رحمت الله علیه در ۲۹ اگست ۱۹۶۶م، در مصر به شهادت رسید. اکنون، پنجاهمین سال‌روز شهادتش برابر است با روز دوشنبه/ ۸ / ۶/ ۱۳۹۵هـ .خورشیدی، دوست‌داران و طرفداران وی از آن یادبود می‌کند.