محمدفایق هشام

با وجود اصرار اسرائیل، جامعۀ جهانی سال‌ها در برابر پذیرفتن بیت المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل مقاومت کرده است. در سال ۱۹۴۷ بخش غربی بیت المقدس به اشغال اسرائیل درآمد و بخش شرقی آن زیر کنترول اردن. اما اسرائیل در سال ۱۹۶۷ در جنگ شش روزۀ بخش شرقی این شهر را نیز مورد اشغال قرار داد. اما شورای امنیت سازمان ملل متحد از پذیرفتن این موضوع سرباز زد. اسرائیل در دهۀ هشتاد میلادی یک پارچه و پایتخت بودن آن را به قانون اساسی خود اضافه کرد. اما بر اساس پیمان ۱۹۹۳ میان دو طرف موقعیت نهایی شهر باید در مراحل نهایی مذاکرات صلح تعیین شود. همچنان در قطعنامۀ سال ۱۹۷۴ سازمان ملل متحد صریحاً گفته شده که بیت المقدس شهر اعراب، یهودی ها و یا مسیحیان نیست، بلکه شهری متعلق به همه ملت ها است و باید زیر کنترل سازمان ملل یا کمیته ای متشکل از مسلمانان، یهودیان و مسیحیان در آورده شود. تصمیم ترامپ با قرار سازمان ملل متحد مغایرت دارد.

خبط ننگین

ترمپ شامگاه چهارشنبه ۶ دسمبر در سخنرانی خود ضمن به رسمیت شناختن بیت المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل گفت:‌ ”از تشکیل دو کشور حمایت می‌کنیم. اگر فلسطینیان و اسرائیلی‌ها موافقت کنند.“ او همچنان تأکید کرد که تصمیم او ناقض مرزهای جغرافیایی و سیاسی بیت‌المقدس که توسط اسراییل و فلسطینی‌ها تعیین می‌شود، نیست. وی همچنان علی رغم قطعنامۀ شماره ۴۷۸ شورای امنیت سازمان ملل مبنی بر غیرقانونی بودن الحاق قدس شرقی به اسرائیل و اعلام آن به عنوان پایتخت این رژیم، گفت: ”زمان به رسمیت شناختن قدس به عنوان پایتخت اسرائیل فرارسیده است.“

وی افزود: ”در حالی که روسای جمهور پیشین چنین مسئله‌یی را وعدۀ مهم انتخاباتی خود عنوان می‌کردند، اما از اعلام آن خودداری کرده‌اند، اما من این موضوع را اعلام می‌کنم.“

او همچنان به وزارت خارجۀ این کشور دستور داده تا آماده گی لازم برای انتقال سفارت ایالات متحده از تل ابیب به بیت المقدس صورت گیرد. مقام‌های امریکایی گفته اند که انتقال سفارت امریکا به بیت‌المقدس ۳ تا ۴سال به طول خواهد انجامید.

این اقدام برخلاف قعطنامه های سازمان ملل و نظر اکثر کشورهای دنیا از جمله متحدین امریکا در اروپا و کشورهای عرب و اسلامی است که معتقدند این اقدام امریکا می تواند چشم انداز حل و فصل مسالمت آمیز مسئلۀ فلسطین و اسرائیل را تحت تأثیر قرار دهد. این تصمیم دانالد ترمپ، موجی از واکنش های منفی را در دنیا به همراه داشته است.

مایک پنس، معاون رئیس جمهوری ایالات متحده، نقش مهمی در متقاعد کردن ترمپ به انجام وعده‌های انتخاباتی‌اش دارد. این نشانگر قدرت سیاسی تندروهای مسیحیان انجیلی است که مشتاقانه از اسرائیل حمایت می‌کنند.

گزارش‌های متعددی حکایت از آن دارد که رئیس جمهوری ایالات متحده، از ادامۀ مخالفت‌های تیم امنیت ملی دولتش خسته شده بود. دوشنبه هفتۀ پیش این تیم در نشستی دربارۀ گزینه‌های انتقال سفارت در اسرائیل بحث و مذاکره کردند.

براساس قانون، دولت امریکا هر شش ماه باید در مورد انتقال سفارت این کشور از تل ابیب به بیت‌المقدس تصمیم‌ می‌گرفت و یا به دلیل مسایل امنیت ملی از آن چه که در کنگرۀ امریکا به تصویب رسیده، چشم‌پوشی می‌کرد.

این تصمیم ترامپ تحت تاثیر لابی یهودی امریکا پذیرفته شده که در کاخ سفید و در میان مقام های این کشور بشدت فعالیت می کند.

پس از این اقدام جلاد خون‌آشام و سردار تروریزم و موجود گوش به فرمان امریکا به نطق آمد و گفت: ”من در کنار ترمپ پایبندی خود را به دستیابی به صلح با همه همسایه گان مان، که شامل فلسطینی‌ ها می شود، ابراز می دارم. اسرائیل با رئیس جمهوری امریکا و تیمش برای محقق کردن رویای صلح همکاری خواهد کرد. من از همه کشورهای جهان که خواهان صلح هستند، می خواهم که با پیوستن به امریکا بیت المقدس را به عنوان پایتخت اسرائیل به رسمیت شناخته و سفارت های شان را به این شهر منتقل کنند. واضح بگویم هیچ تغییری در وضعیت اماکن متبرکۀ شهر بیت المقدس رخ نخواهد داد. مردم و دولت یهود از تصمیم شما قدردان خواهند بود. به رسمیت شناخته شدن بیت المقدس به عنوان پایتخت؛ هدف همۀ یهودیان است. اسرائیل همواره آزادی مذهبی یهودیان، مسیحیان و مسلمانان را تضمین می کند. رئیس جمهور ترمپ! از اینجا بیت المقدس، پایتخت اسرائیل از شما سپاس گزارم.“

واکنش های جهانی

آنتونیو گوترش سرمنشی سازمان ملل متحد با انتقاد از تصمیم امریکا تأکید کرد: ”هیچ الترناتیفی برای راه‌حل دو کشوری در حال حاضر وجود ندارد بنابرین مسئلۀ بیت‌المقدس باید از طریق مذاکرات مستقیم بین طرف‌های فلسطینی و اسرائیلی حل و فصل گردد.“

پنج کشور اروپایی عضو شورای امنیت سازمان ملل متحد، در بیانیه‌یی مشترک، از تصمیم رئیس‌ جمهوری امریکا برای به رسمیت شناختن بیت‌المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل، انتقاد کردند.

بریتانیا، فرانسه، آلمان، اعضای شورای امنیت، در کنار سویدن و ایتالیا اعضای دیگر این شورا، اقدام رئیس جمهوری امریکا را تصمیمی غیر سازنده در راه ایجاد صلح میان اسرائیل و فلسطینیان توصیف کردند و از ایالات متحده خواستند که طرح پیشنهادی صلح میان دوطرف را پیگیری کند.

روز جمعه هشتم دسمبر، به درخواست هشت کشور، (بولویا، مصر، فراسنه، ایتالیا، سنگال، سویدن، بریتانیا و اروگوا) شورای امنیت سازمان ملل متحد متشکل از ۱۵ عضو جلسۀ اضطراری تشکیل داد. نیکی هیلی، سفیر امریکا در سازمان ملل متحد، در مقابل موج انتقاد کشورهای عضو شورای امنیت سازمان ملل، این سازمان را به بی‌ طرفی علیه اسرائیل متهم کرد. او همچنان گفت: ”ایالات متحده هنوز هم برای میانجیگری میان اسرائیل و فلسطینی ها اعتبار دارد.“ نمایندۀ امریکا سازمان ملل متحد را متهم کرده که بیش از کمک به روند صلح شرق میانه، در صدد ضربه زدن به صلح است.

از سوی دیگر، اتحادیۀ اروپا خواستار شروع دوباره مذاکرات صلح در جهت یافتن راه حل دو کشور برای دو ملت شد.

ترزا می، نخست وزیر بریتانیا با انتقاد از رئیس جمهوری امریکا، خواستار حفظ بیت المقدس در وضعیت قبل از به رسمیت شناختن این شهر به عنوان پایتخت اسرائیل از سوی امریکا شد.

امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه تصمیم ترمپ را تأسف بار خوانده و خواستار اجتناب از خشونت به هر قیمت شد و بر راه حل دو کشور فلسطینی و اسرائیل تأکید کرد.

وزارت‌خارجۀ سویدن نیز با انتقاد شدید از تصمیم یک جانبۀ دولت امریکا، اقدام واشنگتن را فاجعه بار خواند.

سخنگوی آنگلا مرکل صدراعظم آلمان هم به نقل از او اعلام کرد خانمِ مرکل از تصمیم رئیس جهوری امریکا حمایت نمی کند.

پاپ فرانسیس رهبر کاتولیک های جهان هم خواستار ادامۀ وضعیت موجود در بیت المقدس شد.

پاپ با اعلام نگرانی از پیامد های این تصمیم، بیت المقدس را مکانی مقدس برای مسیحیان، مسلمانان و یهودیان دانست.

اما وزارت خارجۀ جمهوری چک در بیانیه یی اعلام کرد که این کشور بیت المقدس را تا خطوط مرزی ۱۹۶۷ به عنوان پایتخت اسرائیل به رسمیت می شناسد.

پیشتر، پارلمان چک مصوبه یی را به تصویب رسانده بود که خواهان به رسمیت شناخته شدن بیت المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل می شد.

واکنش ها در سنای امریکا

بعد از اعلام رئیس جمهوری امریکا، وزیر خارجه این کشور روز چهارشنبه گفت: ”تصمیم رئیس جمهوری برای شناسایی بیت المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل، حضور ایالات متحده را با این واقعیت همراه می‌کند که بیت المقدس خانۀ پارلمان، دیوان عالی، نهاد ریاست جمهوری و دفتر نخست وزیری است. پیش از اعلام تصمیم رئیس جمهوری، ما با بسیاری از دوستان، متحدان و شرکای مان رأیزنی کردیم. ما قاطعانه معتقدیم فرصتی برای یک صلح پایدار وجود دارد. همان طور که رئیس جمهوری در سخنان امروز خود گفت، صلح هیچ وقت از دسترس آن هایی که به دنبال آن هستند خارج نیست.“

دقایقی پیش از نطق روز چهارشنبۀ ترمپ، رسانه های معتبر از دستورالعمل دولت ایالات متحده به نماینده گی‌های دیپلماتیک آن کشور در سراسر جهان برای به تأخیر انداختن سفرهای غیرضروری به اسرائیل و کرانۀ باختری خبر داد.

وزارت خارجۀ آمریکا در این دستورالعمل، از مقام‌های سفارت و کنسولگری‌های امریکا خواسته است در فاصلۀ ۴ تا ۲۰ دسمبر، از سفر غیرضروری به اسرائیل، بیت المقدس و کرانۀ باختری پرهیز کنند.

اما واکنش ها در پی تصمیم روز چهارشنبۀ رئیس جمهوری ایالات متحده در سنای امریکا نشان از موافقت ها و مخالفت ها دارد. جان مک‌کین، سناتور جمهوری خواه: ”مسایل پیرامون وضعیت نهایی و دابمی بیت المقدس بایستی در نهایت توسط اسرائیلی‌‌ها و فلسطینی‌ها و در قالب یک فرایند صلح حل و فصل شود.

باب کورکر، سناتور ارشد امریکایی از تصمیم ترامپ برای اعلام بیت المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل حمایت کرد.

تام کاتن، سناتور جمهوری خواه نیز گفت: ”مشارکت فزاینده اسرائیل و رهبران عرب در برابر ایران، کار ترمپ را در به رسمیت شناختن بیت المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل آسان کرد.

مارکو روبیو، سناتور جمهوری خواه: ”اعلام تصمیم ترمپ قدم مهمی در مسیر درست است و ادامۀ مسیری است که کنگره در سال ۱۹۹۵ در جهت به رسمیت شناختن بیت المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل قانون آن را تصویب کرد.“

اد رویس، رئیس کمیتۀ روابط خارجی مجلس نماینده گان امریکا هم پیش از اعلام ترمپ در حاشیۀ تصویب قانونی برای قطع کمک به تشکیلات خودگردان فلسطینی از این اقدام رئیس جمهوری امریکا حمایت کرد.

در مقابل، دموکرات ها دربارۀ تصمیم ترمپ یک نظر نیستند. برخی مثل چاک شومر رهبر اقلیت دموکرات سنا، موافق انتقال پایتخت امریکا هستند و برخی نیز مانند سناتور کوری بوکر از نیوجرسی و دایان فاینستاین می گویند با تصمیم ترمپ مخالف هستند.

واکنش‌ها در دنیای اسلام

اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی جنبش مقاومت اسلامی فلسطین (حماس) در مصاحبه با کانال تلویزیونی »القدس« با اشاره به تصمیم امریکا در مورد قدس اظهار داشت: ”این تصمیم ترمپ نه تنها به تلاش های روند صلح، بلکه به صلح منطقه یی و جهانی ضربه می زند.“ او با اشاره به واکنش های مسلمانان در نقاط مختلف جهان، از دنیای اسلام و عرب خواست تا به اعتراض های خود برای بی اثر کردن تصمیم ایالات متحده ادامه دهند.

وی تأکید کرد که نه تنها حماس موجودیت اسرائیل را نمی پذیرد؛ بلکه حماس با تمام توان خود برای خنثی کردن اقدام اخیر امریکا، رهایی قدس و بازگشت فلسطینی هایی که در سال ۱۹۴۸ از سرزمین خود آواره شده اند، تلاش می کند. او همچنان از شورای امنیت سازمان ملل متحد خواست تا در خصوص کشتار مردم فلسطین و پایان دادان به اشغالگری اسرائیل مسؤولانه عمل کند. گروه حماس نیز در تهدید امریکا گفته، این تصمیم درهای جهنم را به روی منافع امریکا در منطقه باز می کند.

محمود عباس تصمیم دانالد ترمپ را نقض ارادۀ بین المللی خواند و اعلام کرد که قدس، شهر صلح و مسجد الاقصی پایتخت فلسطین است.

اما، محمود عباس، رئیس تشکیلات خود گردان فلسطینی، با انتقاد شدید از تصمیم ترمپ گفت: ”رئیس جمهوری امریکا جایگاه خود را به عنوان میانجی صلح در بین فلسطینیان که خواهان بیت المقدس شرقی برای پایتخت کشور آیندۀ خود هستند، از دست داده است. این مسئله به نزاع بین المللی و جنگ بی پایان که پیشتر دربارۀ آن ها هشدار داده بودیم منجر می شود. رهبری تشکیلات خود گردان فلسطینی به همراه دیگر احزاب برای هماهنگی پاسخ مان به این مسأله و تحولات آن در روزهای آینده گردهم می آییم.“

صائب عریقات، سرمنشی سازمان آزادی‌بخش فلسطین با انتشار پیامی در تویتر خود اعلام کرد: ”مذاکرات صلح فلسطین – اسرائیل با آمریکا تا زمانی که این کشور از تصمیم خود دربارۀ قدس منصرف نشود، به تعلیق در می آید. هر فلسطینی یی که با طرف امریکا دربارۀ روند مذاکرات صلح دیدار می کند، تصمیم دانالد ترمپ، رئیس جمهوری امریکا را پذیرفته است. بنابراین تا زمانی که امریکا از تصمیمش دربارۀ قدس منصرف نشود، در خصوص روند صلح، هیچ دیداری صورت نخواهد گرفت.“

هیئت علمای پوهنتون الازهر طی نشستی فوق‌العاده یی در خصوص تصمیم دولت امریکا در به رسمیت شناختن بیت المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل، خواستار حمایت مادی مسلمانان و کشورهای عربی از انتفاضۀ مردم فلسطین برای محافظت از قدس شد.

در بیانیه‌یی که پس از پایان این نشست منتشر شد، ضمن غیرقابل پذیرش دانستن تغییر هویت فلسطینی و عربی قدس آمده است: ”نباید مادامی که اسرائیل از سرزمین‌های اشغالی و قدس عقب‌نشینی نکرده و دولت مستقل فلسطین تشکیل نشده به سمت عادی‌سازی روابط با اسرائیل رفت.“

 رجب طیب اردوغان، پیش از آغاز نشست سران کشورهای اسلامی در استانبول برای بررسی وضعیت بیت المقدس، سران برخی از کشورهای عرب را متهم کرد که چون نمی خواهند موجبات خشم امریکا را فراهم سازند واکنش چندانی جدی به تصمیم ترمپ دایر بر انتقال سفارت ایالات متحده به بیت المقدس نشان نداده اند. همچنان آقای اردوغان روز سه شنبه دولت امریکا را به نادیده گرفتن ادعای فلسطینی ها در مورد شرق بیت المقدس که در اشغال رژیم اسرائیل است متهم کرده و می گوید واشنگتن حقوق بین الملل را در این باره زیر پانهاده است. همچنان انقره سران ۵۰ کشور اسلامی را به استانبول دعوت کرده است تا دربارۀ یک واکنش یکپارچه در قبال تصمیم امریکا به توافق برسند. آقای اردوغان در نشست سازمان همکاری های اسلامی گفت: ”من از تمامی کشورهایی که از قوانین بین المللی پشتیبانی می کنند، دعوت کردم تا بیت المقدس را به عنوان پایتخت فلسطین بشناسند. ما به حیث کشورهای اسلامی خواستار فلسطین مستقل که بیت المقدس پایتخت آن باشد، هستیم.“ در این نشست حسن روحانی رئیس جمهوری اسلامی ایران گفت: ”این با توطیه بالفور شروع و اینک با اقدام غلط و غیر قانونی رئیس جمهور امریکا برای انتقال سفارت این کشور به قدس شریف فصل جدیدی در آن پدید آورد.“ همچنان در این نشست شاه عبدالله دوم گفت: ”بیت المقدس برای اسلام بسیار مقدس است. این قلب اسلام و عیسویت است.“

وزارت خارجه ایران اقدام دولت آمریکا در انتقال سفارتخانه خود از تل‌ابیب به بیت‌المقدس و اعلام آن به‌عنوان پایتخت اسرائیل را به شدت محکوم کرد.

پادشاه سعودی صبح روز پنجشنبه طی بیانیه یی تصمیم امریکا را غیر مسؤولانه، غیر قابل توجیه و غیر منصفانه دانسته و آن را محکوم کرد.

امارات متحدۀ عربی با ابراز تأسف شدید از تصمیم امریکا برای به رسمیت شناختن شهر بیت المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل، آن را به شدت محکوم کرد.

کویت نیز با محکوم کردن تصمیم امریکا اعلام کرد، مسئلۀ سرنوشت نهایی بیت المقدس باید در چارچوب قطعنامه‌های سازمان ملل و در چارچوب حل و فصل مسئلۀ فلسطینی‌ها مشخص می‌شد.

اردن و عراق با رد تصمیم امریکا تشکیل دولت فلسطین به پایتختی بیت المقدس را حق فلسطینی‌ ها دانسته و تصمیم امریکا را محکوم کردند.

کشورهای مصر، تونس و مراکش نیز با اعلام مخالفت با تصمیم امریکا دربارۀ بیت المقدس آن را محکوم کردند.

وزارت امور خارجه تاجیکستان با انتشار بیانیه یی ضمن ابراز نگرانی از اقدام امریکا جهت انتقال سفارتخانۀ خود از تل ابیب به بیت المقدس اعلام کرد که این امر موجب تشدید مشکلات سیاسی، امنیتی و درگیری ها در منطقۀ شرق میانه و اطراف آن خواهد شد.

راشد الغنوشی، رهبر جنبش النهضه تونس تصمیم آمریکا را راهزن سیاسی خواند: ”این تصمیم ترمپ تهاجم به فلسطین، اعراب و امت اسلام، قوانین بین المللی و تمام انسان های آزاد در جهان به شمار می رود. تصمیمی که حتی مقامات امریکایی در خصوص آن اتفاق نظر ندارند راهزنی سیاسی است. تغییر موقعیت قانونی قدس این واقعیت که قدس متعلق به فلسطینیان، اعراب و امت اسلام است را تغییر نمی دهد. ترمپ یا هرکس دیگری هیچ حقی در فلسطین و مسجدالاقصی نداشته و این سرزمین میراث هزاران سالۀ اجداد برای مردم فلسطین است.“

برخی از احزاب جهادی افغانستان نیز اقدام اخیر رئیس جمهوری امریکا را تقبیح نمودند. همچنان در یک بیانیۀ تحریک طالبان افغانستان، آمده که این گروه اقدام اخیر ترمپ را موجب دامن زدن به آتش جنگ در تمام جهان به خصوص شرق میانه می داند.