نویسنده:  ف. فرحبخش

پیشرفت جامعه وابسته به افراد آموزش دیده و ماهر است. مهارت بدون مطالعه و تحقیق به دست نمی‌آید. نیروی انسانی سرمایه‌ای است که با هیچ ثروتی قابل قیاس نیست. تا جامعه مملو از نیروی انسانی توسعه یافته نباشد، نمی‌تواند پیشرفت کند. خواندن کتاب سبب دانایی، اعتماد ب نفس، آرامش، لذت و سرگرمی فرد می‌شود.

دنیس دیدرو دانشمند فرانسوی می‌گوید: هنگامی که مردم از کتاب خواندن باز می‌مانند، از فکر کردن باز مانده‌اند.

آمار‌ها در کشور ما نشان می‌دهند که میزان مطاعه کتاب چنان رضایت بخش نیست امسال۱۲درصدشمارگان کتاب کاش یافته است.

کتاب‌ها وسیله‌های ارزانی هستند که نویسندگان آن‌ها بی‌بخل دانش، تجربه‌ها و اندیشه‌های خود را به وسیله آن در اختیار ما قرارداده‌اند. ما امت کتاب و خواندن هستیم زیرا این نهضت با ندای پر ابهت «اقرا» آغاز گردید.

و خداوند در کتاب عظیم خود قران به قلم و آنچه می‌نویسند سوگند یاد کرد است. پیروان مکتب اسلام برای کتاب، کتابخانه و خواندن احترام ویژه‌ای قایل بودند. به گونه‌ای که کتابخانه‌های بزرگی در جندی شاپور، بین النهرین و مصر به وجود آمد و آوازه آن به سراسر سرزمین‌های اسلامی رسید.

عادت به مطالعه همانند بسیاری از عادتهای دیکر در دوران کودکی شکل می‌گیرد و به همین دلیل آموزش مطالعه و کتابخوانی به مثابه امری سرنوشت ساز است. مدرسه می‌تواند نقش موثری در ایجاد عادت مطالعه و افزایش انگیزه مطالعه کتاب در افراد ایجاد کند.

معلمان نقش بسزایی در تشویق دانش آموزان به مطالعه دارند. اگر ما دوستان کتابخوانی داشته باشیم آنان نیز در افزایش علاقه به مطالعه موثر هستند. یکی دیگر از راهکارهای علاقه‌مند کردن نوجوانان به مطالعه شرکت در مسابقه کتابخوانی و واگذاری اداره کتابخانه به نوجوانان است. اگر ما نگاه‌مان را به کتاب عوض کنیم و کتاب را صرفاَ وسیله‌ای برای گذراندن دوران تحصیلی ندانیم ارج و منزلت کتاب را درک خواهیم کرد. باید شیوه‌های صحیح مطالعه را به کودکانمان آموزش دهیم اگر آن‌ها این شیوه را بیاموزند هرگز از مطالعه گریزان نمی‌شوند.

جالب اینجاست که مهارت‌های مطالعه در دانشگاه‌های معتبر جهان به عنوان یک واحد درسی تدریس می‌شود.

برای تبدیل شدن به خواننده‌ای فعال عادت به مطالعه در سال‌های اولیه زندگی و ممارست زیاد لازم است. اگر کودکانمان اولین تجربه‌ی خواندن را در سنین کودکی داشته باشند این مطالعه تاثیر بسزایی در طول زندگی و بزرگسالی آنان خواهد داشت. والدین و معلمان باید بدانند که کودکان خواندن چه کتاب‌هایی را دوست دارن، چرا می‌خوانند و چه چیزی آن‌ها را ترغیب به خواندن می‌کند. انگیزه محرک اصلی فرد برای خواندن است. این عامل که نقش تحریک کننده دارد، در کسب عادت به مطالعه و تغییر در عادت‌های معمول زندگی اهمیت زیادی دارد. تا آنجاییکه به نظر «لاین برگر» یکی از مراحل تغییر در عادت، انگیزه است.

اما چگونه رغبت و انگیزه را در کودکانمان ایجاد کنیم؟ به نظر می‌رسد این کار از طریق برگزاری جلسات روخوانی و نقد کتاب، روزنامه و مجلات امکان پذیر است و می‌توان در ساعت‌های پرورشی با ارائه خلاصه‌ای از کتاب‌های جذاب و مطالب مهم روزنامه‌ها و مجلات به ترویج این عادت پرداخت.

الری (۱۹۹۱) پیشنهاد می‌کند برای ایجاد علاقه در کودکان، آنان را در احاطه کتاب، داستان و خواندن قرار دهید. او به والدین توصیه می‌کند کتابخوانی به ویژه با صدای بلند را را در بخش عادی از زندگی روزمره خود قرار دهند. الری همچنین بر تاثیر فوق العاده هسته‌های مطالعه که در آن کودکان دور هم جمع شده و برای یکدیگر کتاب می‌خوانند تاکید می‌ورزد. ساعتی از روز را به زنگ مطالعه اختصاص دهیم و کارنامه مطالعاتی برای کودکانمان تهیه کنیم.

جنبه‌های خاصی از محیط خانوادگی رابطه نزدیکی با خواندن دارد. کیفیت تعاملات والدین با کودکاز جمله این موارد است. این تعاملات خود شامل چند چیز است: نشان داده شده است که میزان علاقه والدین به کتاب خواندن، با میزان تمایل کودک به خواندن در سن۷ سالگی مربوط است. همچنین شواهد حاکی از آن است که کودکانی که خواندن را زود‌تر فرا می‌گیرند و عادات مطالعه آزاد در آن‌ها توسعه می‌یابد دارای والدینی هستند که خود اهل مطالعه‌اند. چگونگی فضای مطالعه در منزل، شاخص دیگری از پیشینه خانوادگی است که با میزان مطالعه آزاد کودکان در رابطه است. شرایط پر سرو صدا و ازدحام در منزل می‌تواند بر عملکرد خواندن و گسترش مطالعه در اوقات فراغت تاثیر منفی بگذارد.

نگاهی به مطالعه در کشورهای جهان:

نیوزلند: میانه مدت مطالعه روزنامه۳۹ دقیقه، کتاب ۲۴دقیقه و مجلات۸ دقیقه در روز بود. بدین ترتیب میانه مدت مطالعه آزاد در نیوزلند بالغ بر ۷۰ دقیقه در روز می‌گردد.

آمریکا: مدت مطالعه مردم آمریکا را ۱. ۷۵ ساعت در روز گزارش شده است.

بریتانیا: کودکان بریتانیایی در ماه به طور متوسط ۳ کتاب مطالعه می‌کنند و این وضعیت تا سن ۵۰ سالگی کمتر دچار نقصان می‌شود.

اسکاتلند: تحقیقات نشان می‌دهد که کودکان۸تا۱۵ ساله در اسکاتلند به طور متوسط ۱. ۵ کتاب و کمی بیش از ۵ شماره روزنامه یا طنز را در هر هفته مطالعه می‌کنند.

منابع و مآخذ

۱.فصلنامه علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز، دوره سوم، شماره۳و۴، ص ۸۶-۸۸، بحرانی، محمود، بررسی عوامل موثر بر میزان کتابخوانی و مطالعه آزاد دانش آموزان متوسطه در استان فارس.

۲.فصلنامه روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تنکابن، دوره اول، شماره۲، ص۷۳، افکانه، صغری، شکوری شالدهی، عباس، بررسی راه‌های ترغیب دانشجویان به مطاله کتای‌های غیر درسی.

۳.نشریه روان‌شناسی تربیتی (روان‌شناسی و علوم تربیتی)، دوره۲، شماره۷، ص ۴۹-۵۰، رضوی سیدعباس، رحیمی دوست غلامحسین، نقش دانشگاه در افزایش میزان مطالعه کتاب از دیدگاه دانشجویان