وحید مژده

از چند روز بدینسو سفر یک هیئت از سناتوران امریکایی به ریاست سناتور جان مک کین رئیس کمیتۀ دفاعی مجلس سنای امریکا به اسلام آباد و کابل در صدر اخبار رسانه های افغانستان قرار داشت. سناتور مک کین در دیدار با مقامات افغان در کابل گفت که پاکستان باید در زمینۀ تأمین صلح و مبارزه با هراس‌افگنی با افغانستان همکاری کند. وی در ادامه گفت که روابط ما به این گونه با پاکستان ادامه پیدا نخواهد کرد.

همچنان، لیندسی گراهام عضو دیگر هیئت سناتوران امریکایی گفت که وضعیت کنونی در منطقه قابل قبول نیست. اگر پاکستان تغییر کند، مکافات خواهد شد و اگر تغییری در پالیسی این کشور رونما نگردد، مجازات خواهد گردید. تاکید این سناتور در کابل این بود که سیاست های پاکستان در قبال افغانستان باید تغییر کند. آن ها تاکید کردند که در ملاقات با مقامات پاکستانی به صراحت به آن ها گفتند که اگر پاکستان تغییر نکند، سیاست امریکا در قبال این کشور تغییر خواهد کرد.

اما این سخنان مخالف سخنانی است که از قول این سناتوران در رسانه های پاکستانی نقل شده است. مقامات پاکستانی سفر این سناتوران به پاکستان را در راستای بهبود روابط میان اسلام آباد و واشنگتن موثر دانستند. روزنامۀ اکسپرس چاپ پاکستان نوشته است که این سناتوران با همراهی قمر جاوید باجوه لوی درستیز پاکستان از مناطق سرحدی میان افغانستان و پاکستان در منطقۀ وزیرستان دیدن نمودند. نظامیان پاکستانی در مورد اقدامات نیروهای پاکستانی در جهت بستن خط سرحدی میان دو کشور معلومات دادند و سناتوران امریکایی از جریان کار احداث موانع برای عبور و مرور غیرقانونی از سرحد دیدن نمودند.

مقامات نظامی پاکستانی همچنان سناتوران امریکایی را در جریان برنامه های انکشافی که به منظور بهبود وضع زنده گی مردم در وزیرستان روی دست گرفته شده، قرار دادند. جنرال باجوه از ایالات متحدۀ امریکا به خاطر کمک به این برنامه ها در مناطق قبایلی ابراز امتنان نمود.

 آن ها به سناتوران امریکایی گفتند که اگر افغانستان خواهان امن و ثبات در داخل آن کشور است، باید به اقدامات مشابه و هماهنگ با نیروهای پاکستانی در امتداد دیورند دست بزند.

در مقابل سناتور جان مک کین گفت که سفر به مناطق قبایلی و دیدن این مناطق ما در جریان چالش ها و کامیابی های نیروهای پاکستانی در مبارزه با تروریسم قرار داد و در امر مبارزه علیه تروریسم، فعالیت های نیروهای پاکستانی قابل ستایش است و بدون کمک پاکستان، تامین صلح و ثبات در منطقه ممکن نیست.

سناتور لیدنسی گراهام در این رابطه گفت که نیروهای پاکستانی در چند سال گذشته در مبارزه علیه تروریسم پیشرفت ها و پیروزی های زیادی داشته اند.

سناتور الیزابت وارن در این رابطه گفت که پاکستان در خط مقدم مبارزه علیه تروریسم قرار دارد و اقدامات نیروهای نظامی پاکستان در تامین نظم و امنیت در وزیرستان جنوبی قابل تحسین است.

در سخنان مقامات پاکستانی نیز نشانه ای از اینکه این هیئت در جریان سفر خویش سخن هشدار آمیزی به جانب پاکستان گفته باشد شنیده نشده، بلکه برعکس پاکستانی ها از این سفر استقبال نموده و آن را قدمی در جهت بهبود بیشتر روابط میان پاکستان و ایالات متحدۀ امریکا خوانده اند.

پس با این تفصیل، سخنان تند سناتوران امریکایی در کابل به آدرس پاکستان را چگونه می توان توجیه نمود؟

روابط میان پاکستان و ایالات متحدۀ امریکا بسیار پیچیده تر از آنست که در رسانه ها از آن سخن گفته می شود و دلیل آن نیز تقدم روابط استخباراتی میان دو طرف بر روابط دیپلوماتیک است. یک مثال از این پیچیده گی در حملات طیارات بی پیلوت امریکایی به مناطق قبایلی آنسوی دیورند به خوبی مشخص است.

زمانی که امریکا تصمیم به حمله به مراکز طالبان در مناطق قبایلی به خصوص وزیرستان شمالی گرفت، میان دو کشور توافق پنهانی به عمل آمد برای اینکه چنین حملات ناشی از توافق میان اسلام آباد و واشنگتن دانسته نشود و مردم پاکستان در مورد حاکمیت ملی و تمامیت ارضی در کشور شان دچار شک و تردید نشوند که نتیجۀ آن تقویت گروه های خشونت گرا خواهد بود، بعد از هر حمله، مقامات پاکستانی به امریکا اعتراض می نمایند اما امریکا این اعتراض را جدی نمی گیرد. در عمل نیز چنین شد و در طول سال ها حملات طیارات بی سرنشین به مناطق قبایلی، پاکستان گاهی اعتراض می کرد اما این حملات همچنان ادامه یافت.

در رابطه به آزمایش اتومی پاکستان نیز امریکا در ظاهر با این اقدام مخالفت کرد تا در سطح بین المللی خود را متعهد به پیمان منع گسترش سلاح های اتومی نشان دهد اما این مخالفت هرگز در حدی نبود که مثلاً در برابر برنامۀ اتومی ایران وجود داشت. پاکستان بیشتر با اعتراضات لفظی از جانب امریکا مواجه شد و تعزیراتی که علیه اسلام آباد اعمال شد هرگز تاثیر جدی بر وضع در این کشور نداشت. حتی زمانی که مشخص شد دانشمندان اتومی پاکستان تکنالوژی اتومی را به کشور های دیگر منتقل کرده اند نیز پاکستان زیر فشار قرار نگرفت.

موضوع حضور اسامه بن لادن در ایبت آباد پاکستان و کشته شدن وی بدست نیروهای امریکایی نیز نشانۀ دیگری از روابط پیچیده میان واشنگتن و اسلام آباد است که امریکا این کار بشدت خطرناک از جانب پاکستان را نادیده گرفت و فشاری بر پاکستان اعمال نکرد.

اعتراض امریکایی ها بر پاکستان به دلیل اینکه این کشور با پروسۀ صلح در افغانستان همکار نیست، اعتراضی از همین دست است و نباید ما را به این خیال خام بیاندازد که پاکستان زیر فشار امریکا قرار می گیرد. این تصور باطل از آنجا ناشی می شود که بعضی ها فکر می کنند امریکا به منظور تامین صلح به افغانستان نیرو فرستاده است. حقیقت اینست که امریکا می خواهد حضور خود در افغانستان را برای رسیدن به اهدف کلان در این منطقۀ حساس از جهان حفظ کند و پاکستان یگانه کشور در منطقه است که در نقش یک اجیر در مقابل دریافت پول، می تواند امریکا را در این امر مهم یاری دهد.

در شرایطی که روسیه، چین و ایران علیه امریکا بسوی همگرایی گام برمی دارند و می خواهند مانعی فراراه اهداف امریکا باشند، اهداف کلان امریکا در منطقه ایجاب می نماید تا تنش و بحران در این منطقه تشدید گردد و کانون این بحران نیز افغانستان است. در آتشی که باید در افغانستان شعله ور باقی بماند، نقش پاکستان برای امریکا مهم و کلیدی است.

همان گونه که بر بنیاد توافق پنهانی استخباراتی میان امریکا و پاکستان، حملات طیارات بی پیلوت امریکایی به مناطق قبایلی اکثراً با خاموشی از جانب پاکستان مواجه می شد، حملات لفظی جان مک کین و سایر سناتوران امریکایی در کابل علیه پاکستان نیز هیچ عکس العملی را در اسلام آباد بر نیانگیخت زیرا در این مورد نیز توافق پنهانی میان دو کشور وجود دارد  و پاکستانی ها از آن کاملاً مطمین اند. شاید اشرف غنی که دست نوازشریف را در نشست شانگهای فشرد، به این حقیقت بیشتر از پیش آگاه شده باشد.