وحید مژده

چند سال قبل دولت افغانستان نهادی به نام شورای عالی صلح را به منظور تماس و مذاکره با مخالفین مسلح دولت تحت ریاست استاد شهید به میان آورد اما استاد در اثر یک دسیسۀ مرموز توسط شخصی که ظاهراً فرستاده‌ای از جانب طالبان بود، به شهادت رسید. از آن به بعد به ترتیب صلاح الدین ربانی و مرحوم پیر سید احمد گیلانی به ریاست این نهاد گماشته شدند و بعد از فوت پیر سید احمد گیلانی، این مقام به محمد کریم خلیلی رسید.

کشورهای خارجی که در ابتدا سخاوتمندانه ده ها و حتی صدها میلیون دالر به شورای عالی صلح کمک کردند، اکنون دیگر حاضر به دادن پول نیستند اما اکنون به نظر می رسد که این شورا قصد دارد تا کاری متفاوت از گذشته انجام دهد، شاید به این امید که بار دیگر اعتماد جامعۀ جهانی به این شورا جلب شود.

در چند هفتۀ اخیر محمد اکرم خپلواک رئیس دارالانشای شورای عالی صلح در نشست با علمای دینی، رهبران جهادی، نهاد های جامعۀ مدنی، احزاب و فعالان سیاسی به توضیح برنامه های شورای عالی صلح پرداخته که نشان از تحرک جدید در این شورا دارد.

خپلواک دراین نشست ها تاکید بر مذاکرات بین الافغانی با طالبان دارد. وی می گوید   که ما دیگر از پاکستان نخواهیم خواست تا طالبان را به میز مذاکره حاضر کنند. حتی اگر قرار باشد پاکستان چنین نشستی را هم برگزار نماید، ما در آن شرکت نخواهیم کرد.

این موضع با موقف قبلی حکومت افغانستان در تضاد است که مدعی بود طالبان تحت کنترول پاکستان اند و اگر پاکستان صادقانه قصد کمک به پروسۀ صلح افغانستان را دارد، باید طالبان را به پشت میز مذاکره حاضر سازد.

شورای عالی صلح از ضرورت یک “اجماع ملی” برای رسیدن به صلح سخن می گوید که کاری بجا و به مورد است. شکی نیست که مردم افغانستان خواهان صلح اند و لازم است تا صدای صلح طلبانۀ این اکثریت خاموش بگوش ها رسانیده شود. در برنامۀ شورای عالی صلح باید به این سوالات جواب داده شود:

۱-این اجماع ملی چگونه باید شکل گیرد؟

۲-فرصت های رسیدن به صلح کدام ها اند؟

۳-موانع اصلی سرراه صلح کدام ها اند؟

نکتۀ دیگری که شورای عالی صلح آن را مهم می شمارد، تماس با کشور های منطقه به منظور ایجاد یک اجماع منطقوی در حمایت از پروسۀ صلح در افغانستان است. گفته می شود که قرار است در ماه مارچ امسال ازبیکستان میزبان یک کنفرانس برای بررسی راه های حل مشکل افغانستان باشد. همچنان در نشست بین المللی تحت عنوان “پروسۀ کابل” که قرار است در ماه فبروری امسال در کابل دایر گردد، برنامۀ صلح افغانستان به وضاحت مطرح خواهد شد.

به نظر می رسد که شورای عالی صلح افغانستان درصدد است تا فشار های نرم را نیز بر طالبان وارد سازد. برای این کار قدم نخست تماس با رهبران مذهبی مشهور در جهان اسلام است. یکی از دست اندرکاران شورای عالی صلح گفت که ما با یوسف قرضاوی در قطر، شیخ سدیس در سعودی، شیخ الازهر و نیز علمای دیوبندی در پاکستان درتماس هستیم و از آنان خواسته ایم تا افغانستان را در برنامۀ صلح یاری دهند.

در عین حال در داخل افغانستان نیز شورای عالی صلح با ایجاد یک کنفرانس دو روزه با شرکت ۷۰۰ تن از علمای دین سعی نمود تا مشروعیت دوام جنگ طالبان با خارجی ها و نیروهای افغان را از نظر شرعی زیر سوال ببرد.

در مورد مذاکره با مخالفین مسلح، شورای عالی صلح میان طالبان و داعش فرق قایل است به این معنی که با طالبان باید مذاکره شود اما با داعش باید بجنگیم. در مورد طالبان نیز شورای عالی صلح میان طالبان جنگ طلب که خواهان صلح نیستند و آن هایی که خواست های معقول برای پیوستن به پروسۀ صلح دارند، تفکیک قایل است.

شورای عالی صلح به این باور است که مخالفین مسلح تنها شامل داعش و طالبان نیستند، بلکه گروه های دیگری هم هستند که به خاطر مقاصد مادی مانند قاچاق مواد مخدر و یا بدست آوردن عاید از معادن می جنگند. این ها گروه های مافیایی اند که حتی در صورت پیوستن طالبان به پروسۀ صلح نیز به جنگ ادامه خواهند داد.

شورای عالی صلح می گوید که ما در مذاکرات با طالبان هیچ پیش شرطی را مطرح نمی کنیم اما از طالبان می خواهیم تا پیش شرط های خود را مطرح سازند. وقتی مذاکرات آغاز گردد، همه خواست ها مورد بررسی قرار می گیرد با همه ملت شریک ساخته می شود.

اکرم خپلواک رئیس دارالانشای شورای عالی صلح گفته است: “هر میکانیزمی که برای طالبان قابل قبول است، ما آمادۀ مذاکرات صلح هستیم تا گفتگو ها را با آنان آغاز کنیم.” وی می گوید که ما خواهان تسلیم شدن طالبان نیستیم، بلکه خواهان یک صلح با عزت با آن ها می باشیم تا طالبان هم در نظام شامل گردند.

اما تا اکنون طالبان در برابر این تحرکات جدید شورای عالی صلح واکنشی نشان نداده اند. قبلاً طالبان هرگونه تماس با شورای عالی صلح را به عنوان یک نهاد دولتی افغانستان رد کرده بودند.

بعضی ها به این باور اند که دراین تحرکات جدید نیز بخشی از تلاش های رهبری شورای عالی صلح برای دسترسی به امکانات مالی است و این شورا بعد از ریاست آقای خلیلی به زحمت زیاد توانسته چیزی در حدود ۵ میلیون دالر از کشورهای غربی به این شرط بدست آورده تا فعالیت های خود را به آن ها در عمل نشان دهد.

این شایعات نیز وجود دارد که برنامه های جدید شورای عالی صلح با انتخابات در پیوند است و رئیس جمهور قصد دارد تا بار دیگر طالبان را متقاعد بسازد که در انتخابات مشکل ایجاد نکنند. وی در انتخابات گذشته به طالبان قول داده بود که در صورت به قدرت رسیدن، مذاکرات مستقیم با آن ها را آغاز نموده و در مدت شش ماه مشکل را حل خواهد کرد. اما او با امضای قرارداد امنیتی با امریکا، احتمال صلح با طالبان را کاملاً منتفی ساخت و با اعلام استراتژی جدید امریکا برای افغانستان و جنوب آسیا، به نظر می رسد که افغانستان بیش از هر زمان دیگر از صلح فاصله گرفته است.