محمدفایق هشام

گروهی با نام »الدوله الاسلامیه فی العراق و الشام، با پرچم سیاه که در وسط آن مهر رسول الله -صلی الله علیه و سلم- منقوش است، با شعار باقیۀ و تَتَمَدَّد – ماندگار و رو به گسترش- ، با زبان رسمیِ عربی، با نوع حکومت به زعم خود شان خلافت، با پایتختی در شهر رقه، با خلافت خودخواندۀ ابوبکر البغدادی، با واحد پولی دینار، با نوع تقویم هجری قمری، پس از یک دوره آفت آوری بر مسلمانان و ارتکاب جنایات عدیده یی قسمی می نماید که دارد به تاریخ می پیوندد.

شباهت این گروه در تصرف شهرهای عراق و سوریه تا حدی به تحریک طالبان افغانستان می ماند. داعش در یک فرصت طلایی و وضعیت بی ثباتِ سیاسی، اجتماعی و مذهبی عراق، پا به عرصۀ تصرف و اشغال شهرهای کلیدی و مهم این کشور نهاد و در فرصت کم توانست نیروی انسانی بیشتر جذب کند و بهترین و مدرن ترین سلاح ها و وسایط نظامی زرهی و حتی چاه های نفتی را به دست آورد. موفقیت شاخه یی از این گروه در تسخیر برخی از نقاط استراتژیک لیبیا که در آتش جنگ پس از معمر قذافی می سوزد این تشبیه را برجسته تر می سازد. به همین گونه تحریک طالبان درست زمانی که کابل میدان آزمایشگاه سلاح های کشنده و مهلک قرار گرفته بود و گروه های مجاهدین نیز میان هم به نحوی درگیر بودند، پا به عرصۀ وجود نهاد و از خاستگاه شان به صوب کابل شتافتند و کابل را به دست گرفته و بر اغلب نقاط کشور تسلط پیدا کردند.

ذهنیت جهانی علیه داعش سرعت و شدت خود را یافته و گلیم پهن کرده اش در عراق و سوریه در حال برچیده شدن است. این گروه در حال دفاع و گریز قرار دارد و به کمبود نیروی جنگی و محاصره مواجه است. تونل ها و مجراهای اکمالاتی اسلحه و غذا و دارو و درمان حفر کرده و انتحاری ها و موترهای بمب گذاری شده از حملات مرگبار گروه مزبور در موصل به شمار می رود.

قرائت های مختلف در خصوص این گروه

گروه داعش در همین مدت حاکمیتش بر مناطقی در سوریه و عراق، قرائت های مختلفی را از خود نزد کشورها و گروه ها و افراد به جا گذاشته است. یک قرائت این است که گروه داعش مولود سیاست های ایران در منطقه است. قرائت دیگر داعش را گروه ساخته شده از سوی جمهوری اسلامی ایران می داند و دلیل آن را قلع و قمع کردن نیروهای مجاهدین سوری. دیگر قرائتی به این می پردازد که داعش ساخته و پرداخته شدۀ عربستان، ترکیه و امریکاست؛ تا از این طریق این کشورها بتوانند نظام بعثی بشار اسد را سرنگون نمایند و در عراق بساط نظام وابسته به ایران را برچیند. قرائت دیگر داعش را یک پروژۀ امریکایی می داند که با یک سنجش دقیق و برنامۀ مفادزا برای امریکایی ها اهم است و به وجود آمد.

اعمالی را که جنگجویان وابسته به این گروه در گسترۀ زیر حاکمیت شان به انجام رساندند، در هیچ یک از متون دینی و مکاتب فقهی نمی توان تأیید و تصدیق آن همه را یافت!  وقتی معاذالکساسبه را داعش آتش زد و در قفسی او را زنده سوزاند و جریان فلمی این واقعه و نیز فلم های سربریدنِ اسیران را که داعش اعمال خود می داند و سایر اعمال شان، به گونه یی فلم برداری شده که گویی زبده ترین و ورزیده ترین فلم برداران و کارگردان های دنیا، این همه را مدیریت کرده باشند!!!

عملیات موصل و نگرانی ها

بارزترین مشکل این بود که عربستان سعودی نگرانی شدیدش را از عملیات موصل ابراز و ترک ها نیز در خصوص این عملیات بیم داشتند. نگرانی عربستان ظاهراً این بود که با ورود ملیشه های شیعی و حشدالشعبی، ممکن انتقام جویی صورت بگیرد و ترک ها هم از گسترش نفوذ کردها در بازپس گیری موصل دغدغه داشتند.

با استقرار نیروهای ترکی در بعشیقۀ عراق روابط میان بغداد و انقره تیره شد و پای اشتون کارتر وزیر دفاع ایالات متحده را به بغداد کشاند که ظاهراً هدف این سفر بررسی عملکرد نیروهای امریکایی در جنگ موصل گفته شد و نیز جمهوری اسلامی هم از میانجیگری میان دو طرف خبر داد.

اما داعش از این همه اختلافات، فرصت را مغتنم شمرده و به تقویت خطوط دفاعی، احتیاط، ذخیره و تنظیم نیروهای مهاجم انتحاری و موترهای بمب گذاری شده پرداخت.

سرانجام عملیات آزادسازی موصل از دست جنگجویان گروه نامبرده، با فرمان حیدرالعبادی نخست وزیر عراق در ۱۷ اکتوبر سال روان میلادی، به راه انداخته شد. قبلاً عملیات آزادسازی دیگر شهرهایی که در دست جنگجویان این گروه قرار داشت، به راه انداخته شده بود. در این میان مقاومت داعش در برابر نیروهای مقابل هم بخشی از اخبار جنگی را تشکیل داد. تا بالآخره که نوبت موصل رسید.

یک گروه چندین جناح مخالف

این که گروه مزبور وقتی در مقابل خود سیلی از گروه ها را می یابد – آن هم گروه هایی از هر ملیت و هر دین و مذهب- روحیه می گیرد و طوری فکر می کند که به این حد گروه بزرگ و مهم است که جهان در برابرش ایستاده است. و همین طور در حال حاضر در مقابل جنگجویان این گروه اردوی عراق، نیروهای ویژۀ اردوی عراق، پولیس فدرال این کشور، نیروهای زمینی امریکایی، پیش مرگ های کرد، ملیشه های شیعی، عشایر سنی، نیروهای مسیحی،  افراد داوطلب از جمله اتباع خارجی از هر کشور اسلامی و غیر اسلامی، گروه حشدالشعبی – نیروهای بسیج مردمی- که اخیراً به جمع این نیروهای ضد داعش پیوستند و ۲۰۰ زن کُرد ایرانی که در همین اواخر با پیش مرگ ها پیوستند. همچنان این جنگ با حمایت آتشباری هوایی ائتلاف جهانی برضد داعش به رهبری ایالات متحده، نیروهای هوایی اردوی عراق و حمایت آتش توپخانه  و تانک های تُرکی ادامه دارد.

در پلان جنگی راهی که منتهی به مرز سوریه می شود، تاکید شده بود تا باز باشد و جنگجویان گروه داعش در شهر مقاومت نکنند و از راه تلعفر به سوریه فرار کنند. اما نیروهای حشد الشعبی یا همان گروه بسیج مردمی در راه کمین زدند. آن هم خلاف پلان جنگیِ توافق شده و توأم با نگرانی های انقره و ریاض.

پیام رهبر داعش به جنگجویانش

بعد ازاین که گروه داعش در شهر موصل در محاصرۀ کلی قرار گرفت، ابوبکر بغدادی در نوار صوتی برای جنگجویان خود به روحیه بخشیدن و توصیه و پیام پرداخت. او از جنگجویان این گروه خواست تا فرار نکنند و مقاومت کنند و نیز تسلیم نشوند. در پیامش به بخش انتحاری های این گروه گفت که باید چنان برزمند تا از خون دشمن جوی ها و رودهای خون جاری شود. او همچنان عربستان و ترکیه را معاند خوانده و به جنگجویانش فرمان حملات مرگبار و پی درپی را به کشورهای ترکیه و عربستان داد.

آیندۀ عراق

اما آیندۀ داعش در این کشور که سخت از ناحیۀ شرارت این گروه زیان دیده و زخم های خونینی را بر پیکرش گذاشته، از مواردی است که دیدگاه های مختلفی پیرامون آن وجود دارد. یک دیدگاه این است که شاید امریکایی ها که بخش اعظم مدیریت جنگ هوایی برضد داعش را در دست دارند، بسیاری از این جنگجویان را به افغانستان منتقل سازند تا طبل کوبیده شدۀ روس ها را پاسخ دهند. دیدگاه دیگر این است که امکان دارد که جنگجویان این گروه در لباس غیرنظامی ها خود را جا زنند و از بازپرسی و محکمه شدن خویشتن را نجات بخشند و در آینده در هیئت گروه دیگری پا به عرصۀ فعالیت نهد. در دیدگاه سومی با این که راه فرار به سوریه بسته شده، شاید تک تک شان دستگیر و راهی زندان ها شوند.

پس از جنگ با داعش، هزینه شدن مبالغ هنگفت در این جنگ، تلفات انسانی، ویران شدن منازل و آبادی ها، از بین رفتن تأسیسات عام المنفعه و عقده های برخاسته از عملکرد نیروهای دخیل در آزادسازی موصل از یک سو و از سوی دیگر آیندۀ سیاسی و اجتماعی و مذهبی عراق، از مواردی است که این کشور به طور محتوم با آن مواجه است.

اما تقسیم قدرت پس از داعش در این کشور مسئلۀ جنجالی و جدال برانگیز خواهد بود. طبعاً گروه هایی که علیه داعش نیرو بسیج کردند و علیه آن تاختند، هیچ گاهی و به هیچ قیمتی حتی یک انچ هم از سهم خود نخواهند گذشت. با آن هم تازه شدن قوغ تفرقه مذهبی که داعش آن را به پیمانۀ بزرگی تازه کرد به درگرفتن یک جدال دیگر شاید خونین و پرماجرا بانجامد.

دست هایی در عقب گروه های مطرح در عراق و خصوصاً در آزاد سازی موصل، عراق را باز هم به یک دورۀ بحرانی بزرگ فرو خواهند برد و این کشور در آتش جنگ فرقه یی و تأمین منافع قدرت های منطقه یی جان سالمی بدر نخواهد برد.

این احتمال هم وجود دارد که عراق فعلی به تجزیه سوق داده شود. شیعیان در جنوب، سنی ها در مرکز و شمال شرق و کردها در شمال، سه کشوری بیرون آمده از بطن عراق باشند که بر اساس هویت های مذهبی و ملیتی بوجود خواهند آمد.