وحید مژده

از مذاکرات چهارجانبه زیاد شنیدیم. در چین در اسلام آباد در کابل… اما نتیجه ای از این نشست ها بدست نیامد. جنگ ادامه یافت و چه بسا که بعد از نشست های چهارجانبه با شدت بیشتر.

این بار میزبان نشست چهارجانبه برای صلح افغانستان شهر مسقط پایتخت کشور شاهی عمان است. گفته شده که در این نشست نماینده گان کشور های افغانستان، پاکستان، امریکا و چین شرکت خواهند داشت. چند روز قبل رسانه های پاکستانی خبری را از قول صدراعظم پاکستان به نشر سپردند که گویا در این نشست نماینده گان طالبان نیز شرکت خواهند کرد اما طالبان در این مورد چیزی نگفته اند.

گفته می شود که پاکستان به دلیل فشار های مضاعف امریکا بر این کشور در صدد است تا این بار با صداقت بیشتر به پروسۀ صلح افغانستان یاری رساند هرچند مقامات پاکستانی از قبل خاطر نشان ساخته اند که نفوذ چندانی بر طالبان ندارند و در رابطه به همکاری های شان نیز مدعی شدند که تا اکنون نیز بیش از حد به صلح در افغانستان کمک کرده اند. ادعا هایی که دولت افغانستان آن را نمی پذیرد.

در دیداری که میان شاهد خاقان عباسی صدراعظم پاکستان و رئیس جمهور غنی در حاشیۀ اسامبلۀ عمومی سازمان ملل متحد صورت گرفت، گفته می شود که صدراعظم پاکستان به رئیس جمهور غنی وعده داده است که تعدادی از رهبران طالبان افغان را که در زندان های پاکستان اسیر اند به جانب افغانستان بسپارد تا دولت افغانستان مذاکرات صلح را از طریق آن ها آغاز نماید.  رسانه های مهم بین المللی نیز این خبر را تایید کردند.

شکی نیست که همین اکنون صدها طالب افغان در پشت میله های زندان در پاکستان بسر می برند و حتی خود طالبان تعداد آن ها را بیش از ۱۰۰۰ تن می دانند. تا اکنون تعدادی از این زندانیان نیز مفقود الاثر شده اند و زندان بانان بعد از مدتی به خانواده های شان گفته اند که دیگر به زندان مراجعه نکنند زیرا این افراد دیگر در زندان نیستند.

ملا عبدالغنی برادر، ملا احمد الله مطیع مشهور به ملانانی، ملا سلیمان و عبدالصمد ثانی از جمله افراد مهمی اند که پاکستان می خواهد آن ها را به دولت افغانستان بسپارد. ملا برادر معاون اول ملا محمد عمر از سال ۲۰۰۹ تا اکنون در قید حکومت پاکستان است.

اما سوال اینست که اگر احیانن این افراد به حکومت افغانستان سپرده شوند، خواهند توانست در تامین صلح در افغانستان تاثیرگذار باشند؟

قبلا طالبان اعلام داشته بودند، یگانه مرجعی که از جانب آنان صلاحیت پیشبرد مذاکرات صلح را دارد، دفتر سیاسی این گروه در قطر است. غیر از این دفتر هیچ مرجع دیگری نمی تواند در مورد صلح مذاکره نماید. طالبان همچنان قبلا تاکید کرده بودند که کسانی که در کابل اند و کسانی که زندانی اند نیز نمی توانند در هیچ نشستی از طالبان نماینده گی کنند.

به نظر می رسد پاکستان در صدد است تا با سپردن چند زندانی طالب به افغانستان وانمود سازد که با پروسۀ صلح در افغانستان کمک کرده است و به این ترتیب خود را از فشار امریکا برهاند در حالی که طالبان درگیر جنگ از قبل اعلام نموده اند که در قدم اول می خواهند با امریکا بر سر تاریخ خروج نیروهایش از افغانستان به توافق برسند. از نظر طالبان راه حل مشکل افغانستان در خروج نیروهای خارجی از افغانستان نهفته است.

در حالی که دفتر طالبان در قطر هرگز رسمیت نیافته و باز نشده اما طالبان همچنان بر نقش دفتر سیاسی شان در قطر در مذاکرات صلح تاکید دارند. از جانب دیگر تلاش هایی از جانب ایالات متحدۀ امریکا در جریان است تا این دفتر بسته شود و عربستان سعودی نیز خواست مشابهی از دولت قطر دارد. این نکته نیز شایان ذکر است که پاکستان نیز از مخالفین سرسخت دفتر طالبان در قطر بود زیرا طالبان از این طریق توانستند با کشور های دیگر بدون وساطت پاکستان و خلاف میل پاکستان رابطه برقرار سازند.

مشخص است امید دست یابی به صلح اندک است اما آنچه که برای حکومت افغانستان مایۀ دلگرمی و امید است فشار های امریکا بر پاکستان است تا پاکستان مجبور به بستن مراکز طالبان در داخل خاک خود گردد.

اما فشار بر پاکستان موجب شده تا چین نیز به مذاکرات صلح افغانستان علاقمند گردد زیرا فشار بر پاکستان به خصوص تعزیرات اقتصادی بر اسلام آباد به دلیل حمایت از تروریسم می تواند روی برنامۀ عظیم اقتصادی چین در جهان تاثیر منفی از خود بر جا بگذارد.

طوری که می دانیم، چین در حال ایجاد زمینه های شروع کار برای پروژۀ “یک کمربند یک راه” یا راه ابریشم جدید است. ابر پروژه ای بسیار بلندپروازانه که در حدود ۶۰ کشور جهان در سه قاره یعنی نیمی از جمعیت جهان را شامل می شود.

راه ابریشم جدید که از کاشغر آغاز می یابد و از راه بندر گوادر در ساحل بحر هند جایی که چین در آنجا قبلا میلیارد ها دالر سرمایه گذاری کرده است به اروپا و افریقا امتداد خواهد یافت. تنش در روابط میان پاکستان و امریکا می تواند این پروژه را به مشکل مواجه سازد.

بیشترین نفع از این برنامۀ بزرگ نصیب پاکستان خواهد شد. چین تا اکنون ۵۵ میلیارد دالر را برای سرمایه گذاری در بخش زیرساخت ها در پاکستان تخصیص داده است که شامل راه سازی، بندر، مخابرات و کمک به سکتور زراعت در پاکستان است. چین و پاکستان در تلاش اند تا “کریدور اقتصادی چین و پاکستان” هرچه زود تر به بهره برداری برسد تا از طریق این کریدور که از غرب چین تا دریای عمان امتداد خواهد یافت، اموال تجارتی چین با مصرف بسیار کمتر به شرق میانه و اروپا برسد. این کار از طریق بندر گوادر در ساحل بلوچستان پاکستان که تا کنون بزرگترین سرمایه گذاری چین در پاکستان بوده است صورت خواهد گرفت.

این پروژه بیشتر از یک طرح اقتصادی است و با تکمیل و بهره برداری از آن، قدرت سیاسی و نفوذ چین بر بخش بزرگی از جهان گسترش خواهد یافت. از همین اکنون حتی کشور های اروپایی که به صورت عنعنوی دوست امریکا به شمار می روند نیز از این برنامه استقبال کرده اند. در مقابل، امریکا اجرایی شدن طرح یک کمربند یک راه را چالشی فراراه نفوذ خود در جهان می داند و با آن مخالف است.

از آنجا که فشار امریکا بر پاکستان اهداف بسیار بزرگتری را در قبال دارد و افغانستان در این میان بهانه ای بیش نیست، به همین دلیل است که چین برای شرکت در مذاکرات صلح افغانستان تمایل دارد.

با توجه به عظمت این پروژه و نقش کلیدی پاکستان در بخش مهمی از آن از یک طرف و نیز اهمیتی که این پروژه برای چین دارد، و از جانب دیگر مخالفت امریکا با این طرح، مشکل ناامنی و جنگ در افغانستان بسیار پیچیده تر از آنست که با نشست چهارجانبه و یا سپردن چند زندانی طالب به جانب افغانستان حل گردد. بازی بزرگ جدید و به عبارۀ دیگر تقابل جدیدی در جهان در حال آغاز شدن است که بازیگران در یک طرف کوریای شمالی را با زراد خانۀ اتومی اش و جهت دیگر افغانستان را با جنگ و چالش های تروریستی اش به عنوان حربه و ابزار در اختیار دارند…