عنایت

در این روزها حرف و حدیث های زیادی از مذاکرات صلح حکومت افغانستان با طالبان شنیده می شود. علت گرم شدن مذاکرات هم این است که این بار پاکستان میزبانی مذاکرات را به عهده گرفته است. پاکستان به دلیل این که از طالبان طی دو دهۀ گذشته حمایت همه جانبه نموده است، میزبانی این کشور در مذاکرات صلح نیز می تواند نسبت به مؤفقیت آن امیدوار کننده باشد. چون بارها شنیده شده است، ”اگر پاکستان بخواهد درافغانستان صلح تأمین می شود“ در غیر آن مذاکرات به میزبانی هر کشوری‌ که صورت گیرد، جز ضایع کردن وقت، نتیجۀ ملموسی نخواهد، داشت. چندی پیش استاد عطا محمد نور سرپرست ولایت بلخ و رئیس اجرایی جمعیت اسلامی افغانستان نیز پاکستان را عامل (صلح و جنگ) در افغانستان عنوان کرد. روی هم رفته در این اواخر مقامات پاکستان نوید آمد آمد صلح را به حکومت افغانستان داده اند.

سرتاج عزیز مشاور ارشد نخست وزیر پاکستان طی روزهای اخیر گفته است، دستاوردهای خوبی در مذاکرات با طالبان به دست آمده و احتمالاً دور بعدی نشست میان نماینده گان حکومت افغانستان و طالبان در جریان همین ماه برگزار گردد.

این مقام پاکستانی نیز گفته است که امضای تفاهم نامۀ اطلاعاتی میان امنیت ملی افغانستان و سازمان اطلاعاتی پاکستان یعنی (آی اس آی) می تواند در بر قراری ثبات در دو طرف مرز کمک کند. برای نخستین بار پاکستان آمده شد، تا از گفتگوهای نمایندگان دولت افغانستان و طالبان، گروهی تحت حمایتش با نظارت چین و امریکا در پانزدهم سرطان میزبانی کند. هرچند این مذاکرات به نتایج مملوسی نرسید، اما هردو طرف توافق کردند تا در دور دوم مذاکرات، فهرستی از خواسته های پیشنهادی خود را به طرف مقابل ارائه دهند.

تا هنوز مشخص نیست که دور دوم مذاکرات با چه خواست های و در کجا برگزار می شود. برخی آگاهان می گویند که ممکن است این بار نیز پاکستان از مذاکرات صلح میزبانی کند. به نظر می رسد که در دور بعدی، طالبان نیز خواسته های همیشه‌گی شان را که عبارت از خروج کامل نیروهای خارجی، ایجاد حکومت موقت، کنار زدن برخی آزادی های شهروندی، محدود نمودن آزادی های زنان، تعدیل قانون اساسی باشد، بار دیگر تکرار کنند.

از سوی هم دولت افغانستان همواره تأکید کرده است که بر سر ارزش های مندرج قانون اساسی معامله نخواهد کرد. نماینده گان دولت افغانستان و طالبان در گذشته نیز باهم دیدارهای داشته اند. پیش از مذاکرات اسلام آباد، چین نیز میزبان هردو طرف بود. بعدها یک مقام پاکستانی فاش کرد که این کشور چین را تشویق کرد، تا میزبانی صلح را به عهده بگیرد. چین و پاکستان شرکایی استراتیژیک هستند و از عمق روابط بیشتر تجارتی، ترانزیتی و فرهنگی برخوردار می باشند.

به این همه امیدواری ها، هنوز باور بر این است که این مذاکرات به نتایجی نمی رسد و جنگ برای سال های آینده در کشور ادامه خواهد داشت. چون پاکستان که بازیگر عمده در این جنگ است، به اهداف استراتیژیک خود تا هنوز دست نیافته و نمی خواهد صلح در منطقه حاکم شود. اما یک مقام نظامی پاکستان به خبرگزاری رویتر گفته است ”پروسۀ صلح افغانستان به عنوان هدف اصلی پالیسی خارجی این کشور می باشد“.

رویترز می نویسد، شماری از مقام های فعلی و پیشین حکومت افغانستان که پاکستان را به حمایت مالی و تجهیزاتی از طالبان متهم می کنند، به تلاش های پاکستان در زمینۀ آوردن صلح به دیدۀ شک می نگرند و می پرسند پاکستان واقعاً از گفتگو های صلح حمایت می کند؟

از سوی هم خیلی ها معتقد اند که ادامۀ جنگ در افغانستان، کشورهای غربی، از جمله امریکا را قادر می سازد، تا فشارهای لازم را به رقبای سیاسی خود در این منطقه وارد سازد. خیلی از سیاست مداران افغانستان از جمله حامد کرزی امریکا و برخی کشورهای غربی را عامل جنگ در افغانستان می دانند. باری حامد کرزی گفته بود: امریکا عامل عمده بر سر راه صلح در افغانستان است.“

بروز گروه داعش در مرزهای شمالی افغاستان و انتقال جنگ از جنوب به شمال شک و گمان های زیادی را در مظان عمومی در مورد حمایت غرب از جنگ در افغانستان زیاد نموده است. اما قصر سفید از تلاش های پاکستان برای تسهیل مذاکرات صلح افغانستان، ستایش کرده و از آن ظاهراً حمایت کرده است. جاش ارنست سخنگوی قصر سفید در این مورد گفته است که ایالات متحده، حکومت افغانستان را به خاطر اولویت دهی به تلاش های صلح و مفاهمه با طالبان ستایش می کند.

در عین حال شماری از نمایند‌ه گان مجلس و آگاهان سیاسی می‌گویند، در مذاکرات صلح دولت افغانستان برنامۀ مشخص و واضح ندارد و همواره به دنبال صلح، از موقف ضعیف نمایان شده است. این آگاهان می گویند، برنامۀ ابهام آمیز حکومت افغانستان، طالبان را در سر میز مذاکره جسور تر ساخته است و در مقابل نقش حکومت را ضعیف جلوه داده است.

چه کسی از مذکرات صلح سود می برد؟

پاکستان با گذشت هر روز در قضایای افغانستان پرقوت نمایان می شود و از این مذکرات سود می برد. نشستن در زیر ریش جنرالان پاکستانی این دیدگاه را قوت می بخشد که همه کاره در قضایایی افغانستان پاکستان است. وقتی پاکستان می گوید چین در مشوره با این کشور، آماده شد نقش بازی کند، این مفهوم را می رساند که پاکستان در چانه زنی های صلح و جنگ پر قدرت است.

این در حالی‌ست که دیگر همسایه های و کشورهای دخیل در قضایایی افغاستان، از ایران گرفته تا روسیه و هند… درگیر مسایل خود اند و هیچ گونه نقشی نتوانستند در قضیۀ صلح یا روند مذاکرات بازی کنند. نگرانی عمده این است که قضیه افغانستان بار دیگر به دست پاکستان افتیده و این نظامیان پاکستان اند که برای ما تقدیر و سرنوشت تعیین می کنند. طالبان نیز با مذاکرات صلح مشروعیت بیشتر کسب می کنند و در اذهان عمومی و حلقاتی بیرونی بیش از پیش مطرح می شوند. بنا بر آن برای دولت افغانستان جز فرصت سوزی و مطرح کردن دشمن چیزی بدست نخواهد آمد.

باید های دولت افغانستان در مذاکرات صلح

دیپلوماسی فعال: از طریق مذاکرات دو جانبه و چند جانبه، تطمیع و قانع سازی طرف های جنگ و حامیان طالبان، می توان به صلح پایدار دست یافت. فعال شدن دستگاه دیپلوماسی کشور در زمینه می تواند نویدی برای تأمین صلح باعزت و آبرومند باشد.

تبادل اطلاعات: رأیزنی های استخباراتی همراه به شک و تردیدها می تواند، دشمن را مجبور به صلح و مذکراه نمایند.

تقویت نیروهای رزمی: تقویت و تجهیز ارتش ملی، پولیس ملی و افراد منسوب، به ادارۀ امنیت ملی می تواند دشمن را در صحنۀ محاربه تضعیف نماید. سرکوبی پیهم دشمن می تواند پایی آنان را به میز مذاکره بکشاند.

تقویت و تطهیر نظام عدلی و قضایی: نگاه نو به این سکتور نیز می تواند از یک طرف اعتماد مردم را جلب کند و از سوی هم با مجازات و محاکمه تروریست ها صفوف آنان را متزلزل می سازد.

تعمیم فرهنگ صلح: تبلیغ فرهنگ صلح در میان مردم و آن جاهایی که طالبان سرباز گیری می کنند. در صورت به کار گیری چنین موقف ها می توان به صلح پایدار و با عزت دست یافت. در غیر آن، سناریویی گذشته را پاکستان بار دیگر تکرار خواهد کرد و دشمنان را جسور و پر رو خواهد ساخت.