وحید مژده

بعد از چهارمین نشست چهارجانبه در مورد صلح در افغانستان، اعلام گردید که مذاکرات رویاروی میان نماینده گان طالبان و دولت افغانستان در اول ماه مارچ در اسلام آباد برگزار خواهد گردید. این خبر موجب این خوش بینی در افغانستان گردید که شاید بهار امسال برای افغانستان متفاوت از گذشته باشد. همه ساله فصل بهار با شدت جنگ همراه بوده است و شاید امسال فرصتی فراهم آید تا بجای جنگ و صفیر گلوله ها، افغانستان شاهد مذاکرات صلح و در نتیجه آتش بس باشد.

اما این مذاکرات از همان آغاز به یک مشکل بنیادی مواجه بود و آن اینکه برنامۀ مذاکرات صلح با طالبان بدون حضور آنان در نشست های چهارجانبه ترتیب شد. این کار فقط با این باور و اطمینان صورت گرفت که طالبان در اختیار پاکستان اند و اکنون که پاکستان ارادۀ تامین صلح در افغانستان را دارد، طالبان راهی جز پیوستن به پروسۀ صلح ندارند.

بعد از نشست چهارم چهار جانبه، امریکایی ها و به پیروی از آنها حکومت افغانستان پیام هایی به طالبان داشتند که تشویق و تهدید را باهم داشت. طالبان باید به پروسۀ صلح بپیوندند و نماینده گان خود را به مذاکرات بفرستند. اگر این کار را نکنند، با عکس العمل شدید نظامی نیروهای نظامی افغانستان و جامعۀ جهانی مواجه خواهند شد.

لحن تهدید آمیز توام با ترغیب به آدرس طالبان این تصور را بمیان آورد که کاری متفاوت از گذشته در جریان است و بخصوص اینکه طالبان نیز در این مورد خاموش باقی ماندند. خاموشی طالبان نیز احتمال فشار های پاکستان بر آنان را قوت بخشید و بخصوص که سرتاج عزیز مشاور صدراعظم پاکستان در امور بین المللی نیز اعلام داشت که رهبران طالبان در خاک پاکستان زنده گی می کنند و تحت کنترول پاکستان قرار دارند.

اما این باور ها و امید ها زمانی پایان گرفت که طالبان با صدور یک اعلامیه، مذاکره رویاروی با دولت افغانستان را رد کردند. آنها گفتند که در جریان مذاکرات چهارجانبه قرار نگرفته بودند و در برنامۀ آنان در مورد صلح که در نشست اخیر پگواش در قطر بیان کرده بودند نیز تغییری وارد نیامده است.

خواست اصلی طالبان اینست که نخست باید امریکا بعنوان طرف اصلی جنگ افغانستان با طالبان مذاکره نماید و تاریخ خروج نیروهای امریکایی از افغانستان معین گردد. از آن به بعد می توان مذاکرات بین الافغانی را آغاز کرد.

سوال دیگر اینست که با توجه به اعلامیۀ اخیر طالبان که مذاکره با دولت افغانستان را رد کرده اند، اکنون پاکستان چه کسانی را بنام نماینده گان طالبان به میز مذاکرات حاضر خواهند کرد؟ در این رابطه نام افرادی چون ملا محمد غوث سابق وزیر خارجۀ طالبان، ملاعبدالرزاق سابق وزیر داخلۀ طالبان، ملا عبدالجلیل سابق معین وزارت خارجۀ طالبان و انوارالحق مجاهد پسر مولوی محمد یونس خالص بگوش می رسد اما نباید فراموش کرد که تعدادی از کسانی که در گذشته از افراد مهم طالبان بودند، امروز از آنان جدا شده اند و نمی توانند از طالبان نماینده گی نمایند.

ابهامات در پروسۀ صلح موجب گردیده تا مردم نیز به دست آورد های این مذاکرات بصورت روزافزون بی باور گردند. یک سروی در مورد پروسۀ صلح نشان داده که اکثریت مردم افغانستان از رسیدن به صلح از راه نشست های چهارجانبه مأیوس اند.

از جانب دیگر اختلاف در میان ارگان تشکیل دهندۀ حکومت وحدت ملی نیز رسیدن به صلح را دشوار ساخته است. در این اواخر تغییرات عمیقی در شورای عالی صلح ایجاد گردید. این تغییرات بدنبال آن صورت گرفت که گفته شد کشور های خارجی دیگر به این شورا کمک مالی نخواهند کرد زیرا مدت هاست که این شورا رئیس ندارد و شایعاتی هم در مورد وجود فساد در این شورا وجود دارد.

تشکیلات عریض و طویل جدیدی برای این شورا در نظر گرفته شد و پیر سید احمد گیلانی یکی از رهبران جهادی نیز در راس آن قرار داده شد اما از همین آغاز کار، این شورا به مشکل برخورد. رئیس شورا با نامشروع خواندن جنگ علیه طالبان، عکس العمل های زیادی را علیه خود برانگیخت و بخصوص این سوال مطرح شد که اگر جنگ علیه طالبان نامشروع است، پس نیروهای مسلح افغانستان با چه انگیزه ای باید علیه مخالفین مسلح بجنگند؟

طالبان نیز به مشکلات داخلی مواجه اند. آنها در بعضی از نقاط کشور درگیر جنگ با گروه هایی اند که از صف خود شان جدا شده اند. اخیراً نیروهای تحت فرمان اختر محمد منصور حداقل در دو نقطه علیه با این عناصر درگیر جنگ بوده اند. در منطقۀ گومل در ولایت پکتیکا، یک فرماندۀ سابق طالبان به نام ملاعبیدالله هنر بعد از آن کشته شد که علم مخالفت با گروه تحت فرمان ملا اخترمحمد منصور برافراشت.

واقعۀ مهمتر از آن در ولسوالی شیندند هرات بوقوع پیوست که نیروهای خاص طالبان تحت فرماندهی پیرآغا شب هنگام بصورت ناگهانی بر نیروهای تحت فرمان جاوید ننگیال یورش بردند و آنان را از منطقه راندند. گروه تحت فرمان ملا اختر محمد منصور مدعی اند که این افراد راهزنان و اختطاف گران بودند که بعد از اینکه مورد حمله قرار گرفتند، شکست خورده و به دولت پیوستند اما ملا عبدالمنان نیازی سخنگوی ملا رسول مدعی است که در جنگ شیندند نیروهای پاکستانی به حمایت از نیروهای اختر محمد منصور دخالت داشتند.

چنین به نظر می رسد که نیروهای تحت فرمان اختر محمد منصور علیه مخالفین داخلی بشدت عمل می کند. گروه ملا رسول مدعی است که در جنگ شیندند صدها تن به شمول غیرنظامیان کشته شده اند اما طرف مقابل فقط به جنگ کوتاه در شیندند اشاره دارد که تلفات اندکی برجا نهاده است.

درحالیکه جنگ همچنان ادامه دارد و از مردم افغانستان قربانی می گیرد و نیز دست آورد ماه ها تلاش و نشست های چهارجانبه نامشخص است، خبرهایی از احتمال پیوستن گلبدین حکمتیار به دولت وحدت ملی نیز بگوش می رسد.

گفته شده که حکمتیار هیئتی را برای مذاکره با دولت وحدت ملی به کابل فرستاده است تا اگر شرایط حکمتیار پذیرفته شود، وی از مخالفت دست بکشد و به کابل بیاید.

این خبر از جانب سخنگویان حکمتیار بصورت رسمی تائید نشده و نیز در مورد شرایط حکمتیار برای پیوستن به دولت نیز جزئیاتی در دست نیست اما حکمتیار در سال ۲۰۱۳ طرحی برای حل بحران افغانستان ارائه نموده بود که در آن خروج نیروهای خارجی از افغانستان شرط اصلی و اساسی صلح در افغانستان خوانده شده بود.

حکمتیار در آن طرح خواهان بمیان آمدن حکومت موقت شده بود تا زمینه را برای انتخابات مساعد سازد. اگر حکمتیار همچنان بر این شرایط خود مٌصر باشد آیا این شرایط برای دولت وحدت ملی و امریکا قابل قبول خواهد بود؟